Streekhistorie: Nieuwe straatnaam met historie: Boswoning

De gemeenteraad heeft op advies van de straatnamencommissie vastgesteld dat de nieuwe openbare ruimte op ontwikkellocatie Elsenbosch vernoemd wordt naar een oude boerderij: de Boswoning. De historische vereniging heeft deze naam voorgesteld en helpen onderbouwen. Het past goed bij de nabijgelegen Bosweg en Boslaan. Maar is vooral belangrijk voor het geheugen van Honselersdijk.

Nieuwe openbare weg op ontwikkellocatie Elsenbosch, in de bocht van de Burgemeester Elsenweg.



Ontwikkellocatie Elsenbosch en de Boschwoning gemarkeerd op kaart uit 1850

De oorsprong van de Boswoning

Honselersdijkers die zich de oude vervallen Boswoning kunnen herinneren, zullen zich waarschijnlijk niet gerealiseerd hebben dat het zo'n bijzondere geschiedenis had. Het stamt nog uit de tijd dat deze plek onderdeel was van de domeinen van stadhouder Frederik Hendrik en zijn vrouw Amalia van Solms. Ook dat is nu moeilijk voor te stellen: het zomerpaleis met uitgebreide tuinen en duizenden bomen dat een voorbeeld was voor de zowel de architectuur als de tuinkunst in de 17e eeuw.



Huis Honselaarsdijk in vogelvlucht met gemarkeerd de twee speelhuizen

De Boswoning was in het aangelegde bos te westen van het paleis gesitueerd en diende als 'speelhuys'. Dit was plek om zich te amuseren, thee te drinken en goede gesprekken te voeren. Je kan het zien als de voorloper van het prieel. Grote buitenplaatsen hadden vaak meerdere speelhuizen. In de tuin ten noordwesten van de Nederhof is een paar jaar later een tweede speelhuis gebouwd. De Boswoning lag wat verder van het hoofdhuis af en werd bereikt door aan het einde van de formele tuin de boomgaard door te steken en halverwege linksaf te slaan om een recht pad te volgen dat naar de fazanterie en de hertenwei leidde.

TH. Morren schreef in zijn boek Het Huis Honselaarsdijk in 1908: "Indien men vanaf het begin van dezen vijver in rechte lijn loopt in de richting van Naaldwijk, komt men aan de oude boschwachterswoning, welke gedeeltelijk is vernieuwd en aangebouwd, maar waarvan het oude gedeelte nog duidelijk zichtbaar is"

Met de vijver bedoelt hij de karpervijver die bij tuinderij Nieuw Honsel aan de Nieuweweg lag en een paar jaar later gedempt is.

Architectuur

Opvallend aan dit speelhuis is dat het veel overeenkomsten vertoont met de hoektorens van het paleis. Het is in 1636 gebouwd in de stijl van het Hollandse classicisme. Daarmee is de Boswoning een van de eerste bouwwerken in deze nieuwe bouwstijl.

Typerend zijn de sobere bakstenen muren zonder versiering rond de ramen of op de hoeken, de zuiver symmetrische gevel indeling, en het leien dak met dakvensters. Twee jaar ervoor was de Frans-Zweedse architect Simon de la Vallée in dienst gekomen van Frederik Hendrik, maar waarschijnlijk was Jacob van Campen ook betrokken bij het ontwerp.

Er zijn geen tekeningen bewaard gebleven maar wel een bestek waarin alle maten en materialen beschreven zijn. Op basis hiervan is door de Rijksdienst een reconstructietekening gemaakt, waarop te zien is dat op de verdieping de belangrijke ruimte is gesitueerd met zeven ramen en een hoog betimmerd plafond. Voor een uitgebreide beschrijving zie: https://www.dbnl.org/tekst/_jaa030199201_01/_jaa030199201_01_0007.php.

De reconstructie vertoont veel overeenkomsten met de prenten die in 1695 en 1700 vervaardigd zijn.



't Boswachters Huijs. Randgravure bij de kaart van A. Bega en A. Blooteling uit 1695



De Boschwachters wooning. Randgravure bij de kaart van Carel Allard uit 1700

Functies en eigenaren

Op deze prenten komen we de naam 't Boswachtershuys en De Bosch-wachters wooning tegen. De hooiberg die ernaast getekend is en een bijgebouw dat mogelijk een schuur was, doen vermoeden dat het niet langer voor vermaak diende, maar dat het bewoond werd door personeel. Op de eerste kadastrale kaart (1809-1832) staat bij het huis "Maison de Boschwoning". In 1819 spreekt men van "een boumanswoning van ouds genaamd "de BOSCHWONING", een naam die ook nu nog voorkomt op huidige kaarten van de topografische dienst.

In het jaar 1819 koopt Willem Klaasz Kester de boerenwoning "de Boschwoning" met circa 55 hectaren van de domeinen. Dit land liep van de "Jeneverbrug" (Jan Evertsbrug) over de Nieuwe vaart tot de Bossloot. Het grensde aan het bezit van de rentmeester van de domeinen Johan David Nicolaas van der Trappen. Deze had langs de Dijkweg zelf de mooiste stukjes grond gekocht; zijn zoon bouwde hier in 1851 zijn buitenplaatsje "Maria's oord".



Notariële akte uit 1847, Willem Klaasz Kester verkoopt dan de Boswoning aan zijn zoon

Een ander naam die aan de Boswoning verbonden was, is C.M. (van) Haaster. In 1920 en 1922 biedt deze resp. iepenbomen als een "beste beer" aan. Hij geeft daarbij als adres Boschwoning Dijkweg, Honselersdijk en vermeldt dat dit via de weg en het water bereikbaar is. Of hij daadwerkelijk de Boswoning in bezit had, is onduidelijk. Mogelijk huurde hij het van een Kester, want deze familienaam is lange tijd verbonden gebleven aan dit gebied tussen Honselersdijk en Naaldwijk. Er is ook sprake van de firma "Boschwoning" aan de Nieuweweg 5. Zeer waarschijnlijk was deze nabij de Boswoning gevestigd. In 1962 was het eigendom van ene A. Kester die er zelf niet woonde. Het was in zeer slechte staat en werd onbewoonbaar verklaard.



Knipsels uit De Westlander 1920, 1922 en 1962. Beeldbank HAW.



Boslaan en Boswoning op de kaart van Kruikius uit 1712 (Gerard Beijer)

Herinnering

De Boslaan was - vanaf de Dijkweg in Naaldwijk - de oprijlaan naar deze woning voordat de Burgemeester Elsenweg - vlak na de Tweede Wereldoorlog - doorgetrokken werd en de boerderij aan de andere kant van deze weg kwam te liggen. Deze geïsoleerde ligging wordt nu opgeheven door de aanleg van een nieuwe toegangsweg vanaf de rotonde van de Burgemeester Elsenweg en de Bosweg.

Te laat voor de Boswoning zelf. Na de transformaties van speelhuis naar boswachtershuis naar boerderij heeft het plaats moeten maken voor de glastuinbouw. De herinnering wordt nu vastgelegd in de straatnaam op het nieuwe bedrijventerrein.

Wanneer de woning precies gesloopt is, weten we niet, maar Wim Duivesteijn heeft in 1989 nog een tekening van dit bijzondere pand gemaakt.



Foto van de Boswoning uit het archief van Jan van Dijk. In bezit van HVNH.

Weet je het jaartal van de sloop? Ken je (volks)verhalen over de Boswoning? Of ben je er ooit binnen geweest? Stuur dan een mail naar info@hvnh.nl



Auteur: Jolanda Faber van de Historische Vereniging Naaldwijk Honselersdijk