Van bijna niks tot tienduizenden euro's; enorme verschillen in campagnebudgetten

De ene partij zie je op elke straathoek en de ander vooral op sociale media in aanloop naar de gemeenteraadsverkiezingen van half maart. Een van de redenen is een groot verschil in campagnebudgetten.

Waar een aantal partijen in Westland tientallen duizenden euro’s te besteden hebben, moeten partijen in de andere gemeenten het soms doen met een zeer bescheiden budget.

De WOS was benieuwd hoe de politieke partijen in onze gemeenten aan hun geld komen en hoeveel financiële armslag zij hebben in aanloop naar de gemeenteraadsverkiezingen over twee weken. Daarom vroegen we 26 deelnemende partijen om een inkijkje. Twintig partijen wilden daaraan meewerken, zes niet.

Verschillen

Zoals gezegd, zijn de grote partijen in Westland de partijen met het grootste campagnebudget. Zo heeft het CDA daar zo’n 50.000 euro te besteden en Westland Verstandig 25.000 tot 40.000 euro. Het budget van LPF ligt volgens een berekening waarschijnlijk ergens tussen de 50.000 en 60.000 euro, al wil de partij zelf geen bedrag noemen. Daarover later meer. In Maassluis daarentegen moeten de meeste partijen goed nadenken over iedere euro die ze uitgeven, omdat er amper budget is. "We hebben 2.000 euro te besteden", zegt VSP-lijsttrekker Ton Luijendijk. "Je kunt er bijna niks van doen."

Afdracht en contributie

Maar hoe komt dat bedrag tot stand? Afgaande op wat partijen zelf bekend maken, worden er geen grote donaties gedaan. Westland Verstandig lijkt met jaarlijks zo’n 2.000 euro aan donaties koploper. Dit zijn overigens alleen donaties van leden, de partij accepteert geen donaties van derden: "Dit veroorzaakt in onze ogen belangenverstrengeling", aldus lijsttrekker Peter Duijsens.

Het grootste deel van het campagnebudget van alle partijen wordt bijeengespaard door (raads)leden en wethouders. Leden betalen elk jaar een vast bedrag aan contributie en raadsleden en eventuele wethouders staan vaak een klein deel van hun vergoeding af aan de partij. Bij het CDA is er bijvoorbeeld een - landelijk geregelde - drieprocentsregeling, wat inhoudt dat 3 procent van de raadsvergoeding in de partijkas wordt gestort. Dit is overigens geheel vrijwillig, benadrukt partijvoorzitter Frits Zwinkels van CDA Westland. Maar raadsleden en wethouders doen vrijwel altijd mee.

Overigens kunnen vrijwel alle afdelingen van landelijke partijen ook gebruik maken van geld uit de landelijke partijkas. Al komt dit voor een deel voort uit de contributies die niet naar de lokale afdeling, maar de landelijke partij gaan.

Meer geld = meer zetels?

Met een groter budget heb je meer mogelijkheden om jezelf te profileren. In Westland zijn de gezichten van de lijsttrekkers van bijvoorbeeld Westland Verstandig en GemeenteBelang Westland vrijwel in elke kern te zien op grote borden langs de weg. En dat terwijl sommige partijen in Maassluis met hun beperkte gelden naar eigen zeggen hooguit een paar advertenties in de lokale media kunnen afnemen. Veel partijen proberen zich dan ook via de eigen website en sociale media te profileren, omdat dat ze geen geld kost.

Maar behalen partijen met meer geld (en dus meer uitstraling) dan ook automatisch meer zetels in de raad? Nee, dat niet. Kijk bijvoorbeeld naar vier jaar geleden. In Midden-Delfland had Mijn Partij, overigens net als in 2022, het hoogste budget. Dat was toen zo'n 11.000 euro, weet lijsttrekker Ed Roeling. De partij besteedde een aanzienlijk deel van dat budget aan het inhuren van een communicatiebureau. Resultaat: Mijn Partij ging van vier naar drie zetels.

Volgens LPF Westland-campagneleider Dave van der Meer gaat het dan ook niet over hoeveel geld je hebt, maar over hoe je het inzet. "Als voorbeeld: ons budget van 2018 was goed voor 7 zetels. GBW had een budget met een factor twee tot drie en haalde maar 6 zetels. Dus wij zijn meer van 'slim' dan van 'veel'."

Wat daarbij ook een rol speelt, is de inzet van vrijwilligers die bijvoorbeeld op straat folders uitdelen en mensen aanspreken. In Midden-Delfland is het CDA al jaren de grootste partij, maar het budget is ongeveer de helft van dat van de 'lokalo's' OGP en Mijn Partij. "Het meest waardevol is de hoeveelheid vrijwilligers en hoe actief die zijn", laat partijvoorzitter Willem Auping weten. "Je kunt een partij zijn die 10.000 euro besteedt aan de verkiezingen, maar geen vrijwilligers hebben. Of andersom, veel vrijwilligers hebben en amper budget." Bij het CDA gaat het om een middenweg en daarmee is de partij al jaren de grootste in de raad.

Geen inzage

Een aantal partijen wilde niet meewerken aan het onderzoek. Sommige daarvan willen het houden bij de verantwoording die ze doen aan hun leden en/of de landelijke partij. Andere partijen houden de informatie om strategische redenen liever voor zich.

Zo zegt LPF Westland geen geheimen te hebben, "aan de andere kant vraag je een bedrijf ook niet naar hun marketingbudget", vindt campagneleider Dave van der Meer. Wel laat hij weten dat LPF in de periode 2014-2018 nog zes raadsleden had, en nu zeven plus twee wethouders. Dat is 50 procent meer mensen. "Het budget zal dus ook met diezelfde factor beschikbaar zijn." De LPF gaf bij de vorige verkiezingen 2018 ongeveer 35.000 euro uit, zo blijkt uit jaarcijfers voor 2017 en 2018. Een berekening voor het bedrag van 2022 is dus eenvoudig gemaakt. De partij is overigens verder open over de totstandkoming van het budget: voornamelijk door de afdracht van zittende raadsleden, wethouders en de bijeengebrachte contributie.

ChristenUnie Maassluis doet eveneens geen uitspraken, maar verwijst naar de openbare jaarverslagen. Daarin is te zien dat de partij jaarlijks zo'n 1.000 euro aan contributies ontvangt (waarvan 40 procent naar Midden-Delfland gaat, omdat ChristenUnie Maassluis en Midden-Delfland onder hetzelfde partijbestuur vallen) en dat eenzelfde bedrag in 2019 en 2020 in de partijkas werd gestort onder de noemer 'giften verkiezingsfonds'. Bij de vorige verkiezingen gaf de partij een kleine 8.000 euro uit aan de verkiezingen voor Maassluis en Midden-Delfland.

Budgetten op een rijtje

De budgetten van de partijen die wel wilden meewerken, staan hieronder op een rijtje.