Fotograaf Henri de Louw, oudste foto’s van Westland

Het Historisch Archief Westland beheert zo'n 50.000 afbeeldingen die in Westland door de jaren heen zijn gemaakt. De collectie geeft dan ook een geweldig beeld van de ontwikkeling van Westland in de afgelopen 150 jaar. Foto's zeggen vaak meer dan woorden en kunnen een gebeurtenis of situatie in één keer inzichtelijk maken zonder dat je hier bepaalde kennis of vaardigheden voor nodig hebt. Dat maakt foto’s ook zo aantrekkelijk en leuk om naar te kijken. In deze rubriek wilden we dan ook dieper ingaan op de fotocollectie, maar waar begin je?

Daar hoefden we niet lang over na te denken. Jaren geleden kwam we er namelijk achter dat een aantal oude foto’s uit de collectie qua stijl erg veel op elkaar leken. Het vermoeden ontstond dat het om een serie foto’s ging die door dezelfde fotograaf was genomen. Samen met een vrijwilliger werd historisch onderzoek gedaan waaruit bleek dat dit inderdaad het geval was. Een unieke vondst, omdat fotoseries makkelijker te dateren zijn en een uitgebreider beeld geven van de situatie op dat specifiek tijdstip.

Dat deze foto’s de oudste uit de collectie zijn maakt het extra bijzonder. De haarscherpe foto’s geven een uniek inkijkje in Westland aan het eind van de 19de eeuw. Een Westland wat bijna onherkenbaar is maar toch tot de verbeelding spreekt.

Fotograaf Henri de Louw in Westland

De oudste, tot nu toe bekende, foto van Westland is rond 1872 genomen op het Wilhelminaplein in Naaldwijk. Een bijzondere foto omdat dit het eerste vastgelegde beeld is wat we van Westland kennen. Fotograaf Henri de Louw maakte de serie die we in dit artikel bekijken iets later. Hij was een bekende fotograaf en droeg zelfs het predicaat hoffotograaf. Naast portretten maakte hij ook topografische foto’s van straatbeelden en gebouwen. Over de momenten waarop hij in Westland actief is geweest, is nauwelijks iets bekend. Er is maar één advertentie teruggevonden waarin Westlandse foto’s van Henri de Louw worden aangeboden. In deze advertentie, uit 1881, worden in totaal 9 verschillende afbeeldingen aangeboden door boekhandelaar L. van der Roer te Naaldwijk. Het HAW heeft twee foto’s uit deze serie in de collectie zitten.

None

Serie circa 1880

Historisch Archief Westland

De eerste foto is van de Prins Hendrikstraat in Naaldwijk, wat toen nog de Zuidbuurt heette. Het is hoogstwaarschijnlijk de oudste foto van de Prins Hendrikstraat en dat is ook terug te zien aan de staat van de afbeelding. Links onderin staat een kruiwagen met spullen en bij de deur staan twee manden bedoeld voor tuinbouwproducten. Op één van de manden is nog een gedeelte van de initialen van de eigenaar van de mand te zien.

Verderop in de straat, die vrij leeg is, staan een man en een vrouw bij een handkar geposeerd. Het gebouw waar we op uitkijken is de oude bakkerij van Poortman.

Aan de rechterkant van de straat staat een telegraafpaal die leidt naar het post- en telegraafkantoor, die zich op de hoek van de Herenstraat en de Molenstraat bevond.

Naast de telegraafpaal zien we waarschijnlijk het pakhuis van Verhagen, waarvan de luiken openstaan. Jammer genoeg is, gezien de staat van de afbeelding, verder weinig te onderscheiden.

Historisch Archief Westland

Een andere foto uit deze serie is van veel betere kwaliteit en is in De Lier genomen. Henri de Louw koos ervoor om de Domkerk van De Lier te fotograferen vanaf de brug waar nu de Kerklaan is. We kijken uit op de Domkerk van De Lier met toen nog op het dak van het schip een ooievaarsnest. Als we goed kijken lijkt het nest op het moment van de foto zelfs bewoond te worden door een ooievaar!

Verder zien we in De Lee naast de Kaaibrug een Westlandse schuit liggen. Links daarvan zijn de schuur en het huis van Cornelia Lock te zien. Verder zijn de tuinen van de huizen aan de Hoofdstraat te zien. Het opvallende huisje met aan de achterkant een rietdak is een schuurtje dat van Jan van den Dool was. Het schuurtje is in 1889 gesloopt en vervangen door een grotere schuur direct aan het water.

Dit zijn de enige twee foto’s die tot nu toe van deze serie uit 1880 bekend zijn. Kenmerkend bij deze serie is dat Henri de Louw zijn naam op het negatief heeft gezet. Bij latere foto’s is dit niet het geval en zette hij zijn naam op het karton waarop de foto was geplakt of hij stansde het in de foto zelf.

Voor de volgende serie speelt dit karton een belangrijk rol bij het bepalen of een foto door Henri de Louw is gemaakt. Hij plakte namelijk zijn foto’s op hoogglanzend zwart karton met een schuin gouden randje. Aan de onderkant in het midden is Henri de Louw Delft te lezen. Dit moest waarschijnlijk een luxe uitstraling geven. De luxe omlijsting en het formaat zorgen ervoor dat je de foto gaat zien als een schilderij of een prent.

Later werd vaak de kartonnen rand eraf gesneden zodat de foto’s beter opgeborgen konden worden. Hierdoor ging echter belangrijke informatie over wie de fotograaf was verloren.

Van de volgende serie is, zover bekend, geen advertentie geplaatst waarin deze afbeeldingen worden aangeboden. Hierdoor weten we niet exact hoeveel het er zijn geweest en in hoeverre we een compleet overzicht hebben. Tot nu toe hebben we 19 unieke foto’s uit deze serie terug kunnen vinden en met zekerheid toe kunnen schrijven aan Henri de Louw

Serie circa 1890

De Lier

Historisch Archief Westland

Henri de Louw nam deze foto op bijna exact dezelfde positie als de laatste foto uit de 1880 serie. De brug waarop hij staat werd ook wel de Roomse brug genoemd en is in 1865 aangelegd. Het grootste verschil tussen de twee foto’s is dat linksonder een nieuwe schuur is gebouwd op de plek van het schuurtje met het rietdak. Deze schuur is volgens het kadaster omstreeks 1890 gebouwd. Ook is er een gebouwtje gemetseld wat op een secreet lijkt.

Historisch Archief Westland

We kijken de Hoofdstraat van De Lier in die toen Burgersdijk werd genoemd. Op de achtergrond is de Dom van De Lier te zien. Toen deze foto werd genomen was dit stuk van de Hoofdstraat nog maar pas grondgebied van de gemeente De Lier. Tot 1887 vielen de huizen aan de linkerkant namelijk nog onder de gemeente Maasland. Het pand achter de straatlantaarn was eigendom van kastelein en stalhouder Jacob Arendz. van den Berg. We weten niet zeker of Jacob dit beroep in dit pand uitoefende, hij bezat namelijk meer panden in De Lier.

Het toegangshek links gaf toegang tot het pakhuis en de schuur van Johannes de Jong. Ondertussen zijn veldwachter Gerrit Ouwendijk (rechts) en gemeentewerkman Hannes Pellikaan met schep in de hand druk in gesprek met elkaar. Rechts achterin zien we twee mensen uit de deuropening kijken naar de fotograaf. In het pand was een smederij gevestigd die eigendom was van Willem Augustinus. Een fotograaf was in die tijd een bijzondere gewaarwording voor veel mensen. Voor Gerrit en Hannes blijkbaar niet. Zij zijn al ruim 130 jaar met elkaar in gesprek.

Privé collectie Schram

Deze foto is bijna identiek aan de vorige foto alleen zijn de veldwachter en de gemeentewerker verdwenen. Henri de Louw heeft daarnaast zijn camera een paar meter naar voren verplaatst. We weten dat de foto op dezelfde dag als de vorige is genomen omdat onder de boom in het midden dezelfde spullen liggen als bij de vorige foto. Daarnaast is het meisje rechts bij de vorige foto verderop in de Hoofdstraat te zien.
Waarom Henri de Louw op dezelfde plek twee foto’s genomen heeft is niet helemaal duidelijk. Wel kunnen we hieruit afleiden dat hij relatief snel foto’s kon nemen. De foto doet wel rustiger aan dan de vorige en daarnaast komt de Domtoren beter tot zijn recht.

Doordat hij zijn camera iets anders heeft neergezet zien we weer andere details dan op de vorige foto. De panden rechts van de smederij van Willem Augustinus waren eigendom van Abraham van Leeuwen die timmerman was. Hij verhuurde de huizen waarschijnlijk om zo gegarandeerd inkomsten te hebben. Aan de gevel van het huis zien we een vogelkooitje hangen. In het pand met de straatlantaarn aan de gevel woonde timmerman Cornelis van den Dool. De foto is afkomstig uit een privé collectie en is tijdens het project Geworteld in Westland ontdekt.

Historisch Archief Westland

Ook hier zien we weer de Burgersdijk. De fotograaf heeft zich ten opzichte van de vorige foto omgedraaid en is wat verder de straat ingelopen. Er staan een hoop mensen de fotograaf te bekijken. De mannen hebben allemaal een pet op en bijna iedereen loopt nog op klompen. Het huis aan de linkerkant, waar het jongetje onder het raam staat, is van timmerman Pieter de Ridder.

De foto is zo scherp dat we zelfs door het raam een vrouw zien zitten. Het huis was erg oud en kreeg waarschijnlijk een aantal jaar na deze foto een nieuwe gevel. Aan de gevel is een olielantaarn bevestigd die voor de verlichting van de straat zorgde. Tussen de groep mannen staat een dienstmeid die een meisje vasthoudt. Voor hen staat met de rug naar ons toe een zwarte hond. Deze twee dames met hond komen we ook tegen op de volgende foto.

Het gebeurde vaak dat mensen meeliepen met een fotograaf, waardoor ze op verschillende foto’s voorkomen. Dit soort details zorgen ervoor dat je zeker weet dat de foto’s op dezelfde dag genomen zijn. Helemaal rechts aan de voorgrond zien we nog een bruggetje en één paal van een toegangshek. Dit hek gaf toegang tot het erf en huis van Engelina Elisabeth de Jong. Later werd dit huis in gebruik genomen als pastorie van de Gereformeerde Kerk van De Lier.

Historisch Archief Westland

Hier zien we de zwarte hond met de dienstmeid en het kleine meisje van de vorige foto staan in de Hoofdstraat. De twee mensen die de fotograaf passeren op het moment van fotograferen zorgen ervoor dat de foto wat minder statisch is. Deze foto is midden in het centrum van De Lier genomen, met links het publicatiebord.

Als we goed inzoomen kunnen we op één van de affiches het woord “woonhuis” lezen. Het aanplakbord werd waarschijnlijk niet alleen gebruikt voor officiële publicaties van de gemeente maar ook door particulieren, zoals een aankondiging van openbare verkopen van bijvoorbeeld een woonhuis. Het huis hierachter met de duiventil aan de gevel is eigendom van de kerk. Later zou dit de pastorie worden. Op het moment van de foto stond de pastorie nog tegenover de ingang van de kerk. Achter het muurtje lag de tuin van het huis.

Het grote huis hiernaast is eigendom van Maria van der Ende en bestaat uit een schuur, huis en erf. De hijsbalk die uit de gevel komt verraadt dat het hier waarschijnlijk om een pakhuis ging met daarin vermoedelijk een woning. Aan de rechterkant van de straat staan een aantal huizen die er nu nog steeds staan. Zo zijn de gevels van Hoofdstraat 52-54 nog steeds hetzelfde.

Woensdag deel 2 van een drieluik over de foto's van Henri de Louw. WOS TV maakte ook en video over de fotocollectie. Bekijk die reportage hier:

Auteur: Lars Steenbeek - Historisch Archief Westland
Met dank aan Gerard Beijer en vrijwilligers werkgroep Oud-Monster