Bloementeelt en bloemenkunst

In het Westland worden al heel lang bloemen geteeld. Het begon eind 19de eeuw met tulpenbollen en tegenwoordig telen tuinders een heel scala aan bloemen en potplanten voor wereldwijde export.

Bloemen en planten zijn altijd al onderwerp geweest voor kunstenaars. Zo ook voor botanisch kunstenaar Anita Walsmit Sachs, die nu een grote overzichtstentoonstelling in het Westlands Museum heeft.

Bloementeelt in het Westland

In de tweede helft van de 19de eeuw kwam er wereldwijd meer welvaart. Daarmee steeg ook de vraag naar bloemen. De tulpenteelt in Nederland concentreerde zich in de bollenstreek: Haarlem, Lisse en Hillegom. In het Westland was vooral groente- en fruitteelt, met als uitschieter de vroege aardappelen. De export van aardappelen liep rond 1880 enorm terug. Westlandse telers gingen noodgedwongen over op de teelt van bijvoorbeeld asperges, maar ook steeds meer op tulpenbollen. Vanaf 1920 nam dit weer af en in de jaren 50 stopte de tulpenteelt in het Westland.

Tulpenkoppen in Monster, jaren 1910.

Sierteelt

De sierteelt begon in het Westland van betekenis te worden in de jaren '20 van de vorige eeuw. In 1923 was de eerste bloemenveiling in Poeldijk. Daarna verhuisde de veiling naar Honselersdijk, waar het gebouw al snel te klein werd. In 1931 kwam er een groot nieuw veilinggebouw voor bloemen. Door de wereldcrisis kwam de overheid met teeltvergunningen, die de teelt beperkten. De Tweede Wereldoorlog gaf een nieuwe terugslag omdat het verbouwen van voedsel prioriteit kreeg. De echte groei kwam vanaf 1967 toen de teeltvergunningen werden afgeschaft. De opbrengst van bloemen was over het algemeen hoger dan van groente en fruit. In de jaren '70 gingen steeds meer tuinders over op het telen van bloemen en potplanten en tegenwoordig zijn het de belangrijkste teelten in het Westland.

Kopershal in de Bloemenveiling in Poeldijk.

De natuur inspireert al eeuwen

Al zo lang er kunst gemaakt wordt, beelden mensen planten af. In het oude Egypte werden al muurschilderingen en vazen van keramiek met afbeeldingen van planten gemaakt. De botanische kunst en wetenschap begon in het oude Griekenland. Illustraties werden gebruikt om planten en bloemen te identificeren. Dat was belangrijk voor de verspreiding van de kennis over de geneeskrachtige werking. Krateuas (111 – 64 v. Chr.), een arts, zou de eerste botanische kunstenaar zijn. Het oudst bewaard gebleven manuscript met botanische kunst is de Codex Vindobonensis uit het begin van de 6de eeuw. Het bevat alle medicinale kennis uit de Griekse en Romeinse oudheid. Dit bleef 1000 jaar lang een standaardwerk.

Bladzijde uit de Codex Vindobonensis (ook wel Vienna Dioscurides), folio 100r, 6de eeuw.

Ontdekkingsreizen

Vanaf de 16de eeuw kwamen ontdekkingsreizigers allerlei onbekende planten tegen in Azië, Afrika en Amerika. Omdat de planten de lange zeereis vaak niet overleefden, reisden er botanisch tekenaars mee om ze ter plekke te tekenen. In de 19de eeuw, het Victoriaanse tijdperk, werd botanische kunst meer decoratief. Toen de fotografie verbeterde, werd het nauwkeurig tekenen van planten minder belangrijk. De botanische kunst raakte in de vergetelheid. Anita Walsmit Sachs zet zich in Nederland al jaren met succes in voor de opbloei en het behoud van de kunstvorm.

Helianthus annuus, zonnebloem, Anita Walsmit Sachs, aquarel.

Overzicht 25 jaar botanische kunst

Anita Walsmit Sachs is een van de bekendste botanische kunstenaars in Nederland. Dit jaar maakt ze 25 jaar botanische tekeningen van bloemen en planten. Haar werk is te zien in musea en tentoonstellingen over de hele wereld, van Italië tot Japan en van Amerika tot Australië en nu voor het eerst in het Westland.

Delphinium, ridderspoor, Anita Walsmit Sachs, aquarel.

Ze was dertien jaar lang hoofd van de afdeling Wetenschappelijk Tekenen van het Nationaal Herbarium in Leiden (Naturalis Biodiversity Center). Op haar initiatief werd in 2006 de Vereniging van Botanisch Kunstenaars opgericht. Voor haar bijdrage aan de ontwikkeling en het behoud van de botanische kunst is ze benoemd tot Ridder in de orde van Oranje-Nassau.

Op de tentoonstelling 'Natuur in detail – Botanische kunst van Anita Walsmit Sachs' in het Westlands Museum zijn de hoogtepunten uit haar oeuvre te zien, waarin ze haar verwondering over de pracht van de natuur in aquarelverf heeft gevangen. Speciale aandacht gaat uit naar haar weergave van bloemen en planten die in het Westland geteeld worden. De historische tuin van het Westlands Museum vormt een bloeiende aanvulling op de tentoonstelling.

Auteur: Marjonne Kube, conservator Westlands Museum