Voormobilisatie in Hoek van Holland

Vanwege de oplopende spanningen in Europa wordt op 7 april 1939 aangekondigd dat een deel van het Nederlandse leger gemobiliseerd zal worden.

Op 8 april wordt Telegram O verzonden, wat betekent dat Mariniers zich naar kustplaatsen moeten begeven en Grens-bataljons en Kustartillerie naar de plaatsen van bestemming moeten. Tevens wordt Telegram P verzonden: overige B.O.-U.V. troepen wordt opgeroepen zich gereed te houden. B.O.-U.V. staat voor Buitengewone Oproeping Uitwendige Veiligheid. Dit telegram is de vooraankondiging tot persoonlijke lastgeving om in werkelijke dienst te komen.

Previous Next

Het telegram van 2e reserve-luitenant W. van der Poel, die in Hoek van Holland bij de 15e Reserve Grens Compagnie gelegerd is.

Op 10 april volgt Telegram Q: Opkomst met spoed. Deze B.O.-U.V. of voormobilisatie geldt niet voor het gehele Nederlandse leger: alleen de grenzen worden bewaakt, zodat de rest van het leger de kans krijgt zich te mobiliseren.

Voor Hoek van Holland betekent dit dat, naast een deel van de 4e Schoolcompagnie Kustartillerie die sinds maart 1938 in het fort gelegerd is, er een volledige bezetting voor de bediening van de kanonnen van het fort komt, evenals manschappen voor de batterijen V t/m VIII van de Kustartillerie die aan de noord- en zuidkant van de Nieuwe Waterweg staan opgesteld. Tevens wordt er een detachement Mariniers in de Hoek gelegerd. Aan de kade liggen de onderzeeboot O12, de Hr. Ms. Z6, Hr. Ms. Z8 en de Hr. Ms. Brinio.

Een van de kanonnen van Batterij V, gesitueerd aan de Strandboulevard.

Afbeeldingen 3 en 4: Batterij V en Batterij VI. Tekst bij de foto Batterij V: één van de kanonnen van Batterij V, gesitueerd aan de Strandboulevard.Tekst bij Batterij VI: één van de gecamoufleerde kanonnen van Batterij VI welke is gesitueerd naast de Nieuwe Waterweg

Een andere eenheid die vanaf de voormobilisatie in de Hoek gelegerd is, is de 15e Reserve Grenscompagnie. De drie luitenants van de compagnie hebben in de oorlog hun herinneringen aan deze periode opgeschreven. Aan de hand hiervan volgt een beschrijving van de eerste dag van de voormobilisatie in Hoek van Holland.

Een van de gecamoufleerde kanonnen van Batterij VI, gesitueerd naast de Nieuwe Waterweg.

Opkomst

De compagnie komt op dinsdag 11 april 1939, na het ontvangen van telegram Q 's ochtends vroeg aan in Hoek van Holland. Het is een erg warme dag, de temperatuur loopt op tot 20 graden. Ongeveer 170 man verzamelt zich vanaf 04.00 uur in de morgen op de Harwichkade: hun plaats van opkomst is de Fruitloods. Maar deze ligt zo vol met fruit, dat wordt uitgeweken naar het kantoor van de douane. Hier worden de wapens, uitrusting en munitie uitgereikt en liggen de, volgens de mobilisatie-instructie te kopen goederen, klaar. Dit was allemaal al in gereedheid gebracht door een sergeant en vijf korporaals, die de vrijdag ervoor, Goede Vrijdag, in de Hoek waren aangekomen.

Iedereen is wat onwennig, niet meer in burgerkleding maar in het strakke uniform: "Ja, zo'n eerste dag is een vreemde dag! Maar het is de eenige dag, waarop de hele compagnie present is en waarop van de uitrustingsstukken niets ontbreekt. De diverse ziektegevallen treden eerst op, nadat de inlijving en de mobilisatie een feit is geworden: schoonmoeders, moeders, vrouwen, kortom de geheele familie wordt eerst ziek, nadat de eerste dagen zijn 'gewogen'. Is de dienst licht, dan zou het zonde zijn om reisgeld uit te geven, is de dienst zwaar, dan maar een paar kwartjes eraan gewaagd. Op zo'n eerste dag zijn er nog geen handdoeken in de wasch, is het riempje van den helm nog niet gebroken, het eetketeltje nog niet zoek; dat komt allemaal later. De soldaten zien je met wantrouwige blikken aan, ze trachten je te peilen en wegen je vast op goed geluk. 'T is ze niet kwalijk te nemen, andersom gebeurt het ook! Je moet aan elkaar wennen, je moet samen leven en samen werken."

De commandant, reservekapitein Eijsink, gaat op pad om legeringsruimten te vorderen en te inspecteren, en zich aan de diverse autoriteiten voor te stellen. De soldaten zoeken slapies op en stellen het geduld van de luitenant die verantwoordelijk is voor de indeling danig op de proef: "...de luitenant stond alle verzoeken toe, niet wetende dat Jantje juist niet met Pietje in dezelfde sectie moest zijn".

Mobilisatie instructie

De compagnie valt onder het bevel van de Positie Commandant kapitein-luitenant ter zee J. van Leeuwen. De commandopost is in het Hotel Rotterdam aan Zee aan het begin van de Paviljoensweg, dit is tevens de waarnemingspost voor de compagnie.

Het bevel voor de compagniescommandant is als volgt:
"Gij hebt met de onder Uw bevel gestelde compagnie tot opdracht in samenwerking met de aanwezige kustartillerie, de Marine Kustwacht, de Maritieme Middelen en het detachement Mariniers te beletten, dat vreemde strijdkrachten bij verrassing de haven van Hoek van Holland binnenloopen en vasten voet in Hoek van Holland zetten. Indien een landing of een optreden van vreemde zeestrijdkrachten of vaartuigen met kennelijke vijandelijke bedoelingen plaats heeft, moet krachtdadig met de wapenen worden opgetreden, daarbij tot het uiterste standhouden.Voor het onderkennen der vijandelijke bedoelingen is er een nauwe samenwerking vereischt met de buitengaats optredende Maritieme Middelen".

Er werd hier aan toegevoegd: "na aankomst ter plaatste worden onverwijld maatregelen genomen om de troepen de aangegeven opstellingen te doen innemen". In werkelijkheid bestonden die opstellingen alleen maar op de kaart en moesten ze nog gemaakt worden: "Indien op bevel van den Pos. C. tot het in staat van verdediging brengen der Positie moet worden overgegaan, moet aanvankelijk worden volstaan met het vervaardigen van gevechtsdekkingen, in den vorm van eenvoudige borstweringen en schuilplaatsen. De opstellingen moeten van een rondgaande draadhindernis worden voorzien en voorts zodanig ingericht, dat in elke richting vuur kan worden gebracht". "Alle opstellingen moeten tegen waarneming, vooral uit zee en de uit de lucht worden gemaskeerd".

De taak van de compagnie bestaat uit het verdedigen van een stuk kuststrook ten noorden en zuiden van de Nieuwe Waterweg. De noordelijke grens ligt bij strandpaal 117, waar de verdediging wordt overgenomen door Grenadiers, gelegerd in Ter Heijde.

De stellingen van de compagnie. De rode streep is de compagniesgrens, bij paal 117. 'CP' is de commandopost van de Positie Commandant, in de Hollandse vuurleidingspost in het huidige Vinetaduin.

Door het houden van alarmoefeningen moet worden gezorgd dat de compagnie snel gevechtsklaar is. De compagnie moet er overdag en bij goed zicht voor zorgen dat elke sectie een piket heeft van dusdanige sterkte, dat steeds met een lichte mitrailleur het vuur kan worden geopend. Alle troepen moeten binnen een half uur na het daartoe gegeven bevel hun gevechtsopstellingen hebben ingenomen. Bij nacht en slecht zicht is de compagnie steeds voor een derde gevechtsklaar, en moet de gehele bezetting een uur voor tot een uur na zonsopgang de gevechtsopstellingen hebben ingenomen.

Een gevechtsopstelling van de 15e Reserve Grens Compagnie in de duinen.

Legering

De andere luitenants delen de secties in, en omstreeks 17.00 uur kunnen ze bepakt en bezakt, en ondanks de warmte met helm op, afmarcheren naar hun standplaatsen. Volgens de instructie zijn dat:

- De twee noordelijkste secties, secties 1 en 3, in het barakkenkamp, dat zich bevindt in het duinterrein ter hoogte van M.P. 116. Dit barakkenkamp is het kamp van de zomerhuisjes 'Zeerust' bij Slag Vlugtenburg.

Exercitievan de 15e Rerserve Grens Compagnie op Zeerust terwijl burgers toekijken.

- De 4e sectie, opgesteld onmiddellijk ten noorden van de Nieuwe Waterweg, en met de Co. Groep van Compagnie C in hotel Rotterdam aan Zee aan de Strandboulevard.

De laatste, 2e sectie, zou op de Beer worden gelegerd, maar wordt op het laatste moment in reserve gehouden en in de barakken van de Rotterdamsche Vacantieschool aan de Langeweg gelegerd, samen met een detachement Mariniers dat daar sinds Goede Vrijdag zit.

Als iedereen zijn plaats gevonden heeft, wordt om ongeveer 18.00 uur de wacht ingesteld: een piket van twee man per sectie: "er was een aanvang gemaakt met het ononderbroken wachtloopen, dat ruim een jaar heeft geduurd". Als de nacht valt is de lichtgloed van bioscopen, danszalen, schouwburgen en lichtreclames uit Rotterdam goed te zien in de Hoek: "...de 15de Reserve Grens Compagnie ging haar eerste donkeren nacht tegemoet. Op het duin zaten de posten,... de geweren geladen, haanpal in de rust, de mitrailleurs en vuurmonden van de batterijen staarden dreigend in de richting van de zee...Tusschen M.P. 116 en de Noorderpier liepen patrouilles. Zouden dien avond velen aan de jongens aan de kust en aan de grenzen hebben gedacht?"

De eenheden die op deze dag opkomen blijven hier gelegerd tot de capitulatie van ons land op 15 mei 1940. Op 28 augustus volgt de Algemene Mobilisatie. Voor de Hoek betekent dit dat er nog meer schepen aan de kade komen te liggen.

Auteur: Mir Visser - Historisch Genootschap Hoek van Holland

Kijk op op de website van het Historisch Genootschap voor nog meer over de mobilisatie en eenheden in Hoek van Holland.