Streekhistorie: Zwembad De Waterman 85 jaar jong

Het zwembad in Wateringen bestaat na 85 jaar nog steeds.

In 2004 ging de gemeente Wateringen op in de nieuwe gemeente Westland en die wilde in 2007 het zwembad gaan sluiten. De Waterman is voor Wateringen van grote waarde en mag dus niet verloren gaan. Door inzet van de Stichting Waterman Natuurlijk! blijft De Waterman bestaan, want in juni 2020 heeft het college van B&W 2,6 miljoen euro toegezegd voor de eerste fase van de modernisering van De Waterman. Dit betreft de vernieuwing van de bassins en het pompgebouw inclusief technische installaties. De gemeenteraad moet in november 2020 de voorstellen, opgenomen in de meerjarenbegroting 2021-2024, nog goedkeuren.

De voorgeschiedenis van de bouw
In 1933 kwam de voorzitter Jo Verbakel van De Wateringsche IJsclub met het voorstel om aan de Dorpskade midden in het weiland een zwembad te bouwen. Daar zou dan in de winter ook op geschaatst kunnen worden, waardoor het probleem om een nieuwe schaatsbaan te zoeken gelijk werd opgelost. Het voorstel kende aanvankelijk veel scepsis. Een schaatsbaan alleen zou veel goedkoper zijn door een bestaand weiland onder water te zetten en zwemmen kon men toch ook in de Zweth? Met slechts één stem verschil nam de gemeenteraad van Wateringen het voorstel om het idee uit te werken aan. Op 14 september 1933 werd met slechts twee tegenstemmen besloten tot de aanleg. Men zat in de crisis van de jaren dertig en dit was een prachtig werkverschaffingsplan en het rijk gaf daarnaast een subsidie van 30 procent.

De bouw van het zwembad annex ijsbaan
Na ministeriële toestemming ging in oktober 1934 de eerste spade de grond in. Alleen werkloze hoofden van gezinnen en kostwinners zouden daarbij tewerkgesteld mogen worden. Als men maximaal presteerde kon men op een loon van ƒ 12,50 per week rekenen. Het ontwerp van gemeentearchitect Van Houten werd uitgevoerd door de Nederlandsche Heide Maatschappij. Een geschikt stuk grond werd gevonden aan de Dorpskade en gekocht van mej. Persoon. Het uitgraven was zwaar werk, er waren nog geen machines, alles moest dus met de hand gebeuren. De zware klei moest vanuit een steeds dieper wordende bouwput van 75 bij 25 meter naar boven worden gebracht. In de volksmond werd het project dan ook de Bloedput genoemd. Er werd ook gestaakt, maar ook al droeg de gemeenschap bij aan de stakingskas, het leverde niets op. Zo groef men een diep bassin van 3,50 meter met een betonnen schoeiing en een ondiep bassin met alleen een betonnen rand, waarvan de bodem bedekt werd met wat maaszand. In het diepe liet men de bodem zoals het was uitgegraven. Naast de bassins maakte men een springtoren van vijf meter en twee torens van drie meter hoog, een verende springplank, twee douchehokjes, een voetwasbak, een veertigtal kleedhokjes, een bestuurskamer, een kamer voor de badmeester en een ligweide met duinzand. Uiteindelijk kostte de aanleg van het bad ƒ 19.000,--.

Schaatsen in het zwembad tijdens de mobilisatie in de winter van 1939-1940

Officiële opening op 20 juli 1935
De eerste voorzitter van de opgerichte zwemvereniging De Waterman, de heer Scheffelaar, verwelkomde in de stromende regen burgemeester en wethouders en de zusterverenigingen uit Naaldwijk, Den Haag, Rijswijk en Voorburg. Hij kon melden dat het ledental in enkele weken van 45 naar 361 was gestegen. De kosten van het lidmaatschap waren laag om het voor een ieder toegankelijk te houden. Werklozen kregen zelfs gratis toegang op vertoon van hun steunkaart. Hij hoopte dat het zwembad tot groot nut mocht zijn voor de volksgezondheid en de hygiëne van Wateringens inwoners. Hierna sprak burgemeester A.J. Verhoeven zijn waardering uit voor alle inzet, verklaarde dit nieuwe zwembassin annex ijsbaan officieel voor geopend en droeg onder applaus beheer en exploitatie over aan de zwemvereniging. Vele sprekers volgden en er werden diverse toneelstukken opgevoerd die meestal eindigden met een nat pak!

Zwemles

De eerste decennia
Het water in het zwembad was in die eerste jaren gewoon slootwater. Het zwembad stond in verbinding met de plas water die er nog steeds ligt tegenover de ingang. De eerste badmeester was de heer Polder, die snel werd opgevolgd door vader en zoon Van der Lans. De vereniging groeide als kool. Het aantal Wateringers en Heulenaars dat kon zwemmen nam toe en de zwemvereniging besteedde ook aandacht aan reddend zwemmen. Menig oudere Wateringer lepelt nog steeds verhalen op over het duiken naar mosselen in de baggerondergrond van het diepe bassin. En soms moest er eerst een dode paling uit het water worden gevist, voordat men het water in mocht. Ook werd zelfs gevist op levende paling in het zwembad, wat de badmeester natuurlijk niet mocht zien. En als het bad leeg werd gemaakt lag er, naar men zegt, wel 100 kilo levende paling voor het oprapen.

Ook gedumpte fietsen, vanwege de diepte en het troebele water niet zichtbaar, kwamen dan boven water. Het water was echt troebel en veel zag men dan ook niet onder water. Dat was rond het jaar 1960 mede de oorzaak van een tragisch ongeval. De heer Koene, vader van een groot gezin, kwam na een duik in het water niet meer boven en werd pas uren later dood gevonden. Een triest dieptepunt in het bestaan van De Waterman. Badmeester Douma en gymnastiekleraar Middeldorp zijn ook namen waar mensen herinneringen aan hebben. Gewoon het water in, al was dat maar vijftien graden, en “zwemmen zal je moeten”. Als het echt te koud was moest je er na een kwartier ook weer snel uit om geen onderkoelingsverschijnselen te krijgen. De jeugd werd in die jaren dus opgeleid voor bikkels!

De springtorens van drie en vijf meter hoog

Renovaties van het zwembad
In de jaren zestig werd het bad geheel gerenoveerd zoals het er nu nog globaal uitziet. En gevuld met helder kraanwater! Weer later (rond 1970), op voorstel van gemeenteraadslid Stolker, werd het water ook nog verwarmd. Daardoor werden de zwemlessen ook aangenamer. Bezoekersaantallen waren in het verleden ook geregeld hoog (ook toen afhankelijk van het weer), in ieder geval meer dan 50.000 per seizoen. Henny Remmerswaal, beheerder van de horeca tussen 1986 en 2013 noemt zelfs jaren dat er tot 100.000 bezoekers waren, het schoolzwemmen daarbij wel meegerekend. Eind jaren negentig moest het zwembad vanwege nieuwe kwaliteitsnormen voorzien worden van een nieuw breed middenstuk, een waterbuffer voor het afvoeren van het water voor verversen en zuiveren van het water. Het 50-meter-bad werd daardoor teruggebracht tot een 25-meter-bad. Tot 1997 werd het zwembad beheerd door ambtenaren van de gemeente Wateringen, maar omdat dit toch te duur werd is het beheer overgedragen aan Drijver & Partners en later Optisport die meerdere zwembaden in het land beheerde.

Zwembad De Waterman in de 21e eeuw
Na de fusie van vijf Westlandse gemeenten in 2004 tot één gemeente Westland werd het plan geopperd om de zwembaden in Wateringen, Naaldwijk en Monster te sluiten en daar één groot nieuw zwembad voor in de plaats te zetten. De Wateringers en Heulenaars waren consequent tegen sluiting van het zwembad en men richtte, ondersteund door 4500 handtekeningen, de stichting annex burgerinitiatief Waterman Natuurlijk! op om de dreigende sluiting van het openluchtzwembad tegen te houden. Dat had uiteindelijk resultaat, want de gemeenteraad besloot De Waterman open te houden tot 2016. De stichting nam op 1 juli 2013 het beheer van het zwembad over van Optisport. En met allure want in 2015 werd De Waterman tot het meest gewaardeerde openluchtzwembad van Zuid Holland uitgeroepen. En in 2016 werd de stichting door de gemeente Westland genomineerd voor de jaarlijkse vrijwilligersprijs De Loftrompet. Dit alles met als resultaat een onderzoek naar het voortbestaan. En met positief advies: een voorstel om opnieuw een renovatie van het zwembad De Waterman uit te gaan voeren in 2021. Op naar het 100-jarig bestaan in 2035!

Opening van het zwemseizoen op 1 juni 2020

Auteurs: Jan van Rossum en Chris Batist van de Historische Vereniging Wateringen-Kwintsheul