Streekhistorie: Behoud Minister De Visserschool

De Minister De Visserschool aan de Fenacoliuslaan wordt omgebouwd tot appartementen.

Omdat de school een waardevol en beeldbepalend gebouw is, is de gevel beschermd als gemeentelijk monument. Maar ook de naam van het gebouw heeft een waardevolle plaats in de Maassluise geschiedenis. Daarom pleit de Historische Vereniging Maassluis voor behoud van de naam 'Minister De Visserschool'. De naam maakt overigens ook fysiek onderdeel uit van de gevel.

In 1907 kregen de hervormden in Maassluis een eigen school: de Koningin Wilhelminaschool op 't Hoofd. Tot die tijd werden de hervormde kinderen door de gereformeerde school 'geherbergd', zoals men het destijds formuleerde. Vanwege een aanhoudend tekort aan schoollokalen werd er, na overleg met ondermeer de minister van onderwijs dr. J.Th. de Visser, in 1922 besloten aan de Fenacoliuslaan (hoek Fenacoliusplein) een tweede hervormde school te bouwen.

Gedenksteen met vergulde letters
Het ontwerp van de school in de art deco-bouwstijl was van de Maassluise architect J. van Luipen. Deze bouwstijl is te zien in de stijlelementen van de gevel, zoals de vormenvariatie in baksteen, de muurdammen en het driedimensionale metselwerk, maar ook in de symmetrie van de hoofdingang en de twee vleugels. De eerste steen voor het schoolgebouw is gelegd op 10 april 1923 door de tweejarige Johannes Doedenias Schweitzer, zoontje van ds. C.J. Schweitzer, voorzitter van de schoolvereniging.

Als naam voor de school koos men voor Minister De Visserschool. Want De Visser was de minister die in 1920 de invoering van de wet op de 'financiële gelijkstelling' van scholen had bevorderd en daardoor was de bouw van deze school mogelijk.

De bouw van de school werd gegund aan de heer A.A. Onderdelinden uit Maassluis voor een bedrag van ruim 134 duizend gulden. Op 26 september 1923 was het schoolgebouw gereed en de opening gebeurde door de naamgever, minister dr. Johannes Theodoor De Visser. Bij deze gelegenheid werden er in de hal van het gebouw, ter herinnering aan de stichting van de school en de eerste steenlegging, twee gedenkstenen in marmer met vergulde letters ingemetseld.

Uitbreidingen Minister De Visserschool
Het nieuwe schoolgebouw omvatte zeven klassen voor lager onderwijs onder leiding van G. van der Laan. Er waren vier klassen voor uitgebreid lager onderwijs onder leiding van de heer B.J. Vriezen. En er was een gymnastieklokaal

Een dag na de opening begonnen de lessen in de nieuwe school. De scholieren waren voornamelijk afkomstig van de overvolle Koningin Wilhelminaschool. Al in 1931 bleek dat uitbreiding noodzakelijk was: de school, met een capaciteit voor 320 leerlingen, telde inmiddels al 350 ingeschreven leerlingen. Er kwam een lokaal bij op de verdieping van de vleugel aan de Fenacoliuslaan.

Een tweede verbouwing vond plaats in 1954. Door verdere toename van het aantal leerlingen was een uitbreiding met twee lokalen nodig. Deze werden gebouwd in de vleugel aan het Fenacoliusplein. Ook het gymnastieklokaal is meerdere keren aangepast aan de nieuwe eisen van het onderwijs in lichamelijke opvoeding.

School in oorlogstijd
Tijdens de bezettingsjaren werd de school een aantal maal gevorderd op gezag van de Duitse Ortskommandant in Maassluis. De leerlingen vonden dan tijdelijk onderdak bij andere Maassluise scholen. In de school was de inkwartiering van Duitse manschappen, onder anderen officieren van de Kriegsmarine. In de lokalen waar normaal de kinderen les hoorden te krijgen, sliepen de Duitse manschappen. Zodra de Duitsers vertrokken waren, startten weer de normale lessen. Maar naar het einde van de oorlog toe zaten de Duitsers er vrijwel permanent ingekwartierd.

Ook is de school regelmatig gebruikt door de Sicherheitsdienst (SD) en ander speciale Polizei-eenheden wanneer deze in Maassluis waren. De kelder is gebruikt als cellencomplex, onder andere voor het insluiten van Maassluizers die het uitgaansverbod niet zo nauw namen en waren opgepakt.

Na het bombardement van 18 maart 1943 is de school ook gebruikt als tijdelijk onderkomen voor de getroffen inwoners van Maassluis waar geen onderdak voor beschikbaar was. Daarna is de school gebruikt voor opslag van een deel van de gemeentelijke Museuminventaris. Destijds zat de gemeente nog in het oude Raadhuis op de Hoogstraat, maar moest er na het bombardement plaatsmaken voor het Bouwbureau Maassluis. Dat Bureau was belast met werkzaamheden in verband met de wederopbouw.

Aan het einde van de bezetting zijn er in de gymnastiekzaal achter de school dagelijks warme maaltijden uitgedeeld aan ongeveer 150 kinderen uit Maassluis. Later is het uitdelen van voedsel uitgebreid: ook kraamvrouwen en zieken kwamen voor voedselhulp in aanmerking.

Na de bevrijding zijn in de school NSB'ers, verraders en zwarthandelaars opgesloten door de Binnenlandse Strijdkrachten (BS). Ook werden hier door de BS een groot aantal 'moffenmeiden' naar toegebracht. Ze werden er kaalgeschoren door verpleegsters van het Rode Kruis en daarna vrijgelaten.

Multifunctionele ontmoetingsplaat
Kort na de oorlog is er in Maassluis een padvindersgroep opgericht. Bij gebrek aan een troephuis konden de padvinders in september 1945 op zaterdagmiddag het gymnastieklokaal van de school huren. Op 15 december 1945 vond daar de eerste installatie bij de Karel Doormangroep plaats.

Vele inwoners van Maassluis hebben als kind de Minister De Visserschool bezocht, waaronder enkele bekenden zoals Leen Stigter en Henk Fortuin. Deze laatste heeft daar, samen met Jan Ouwenbroek en Dirk Huisman, in de gymnastiekzaal van het gebouw in 1947 zijn teken- en schilderwerk geëxposeerd. Deze expositie was zo'n succes dat er in september 1948 een nieuwe expositie volgde met meer kunstenaars, zoals hun docent Johann Oberreiter.

Het gymnastieklokaal werd na schooltijd ook gebruikt voor het houden van tafeltenniswedstrijden. En het was in gebruik door verschillende verenigingen zoals de Atletiek Vereniging Maassluis en gymnastiekvereniging Sparta Maassluis.

De school verhuist, het gebouw blijft
Als gevolg van de groei van de stad in de daaropvolgende jaren, trokken veel gezinnen weg uit de binnenstad naar nieuwbouwwijken. De kinderen vonden daar ook nieuwe schoolhuisvesting. Het leerlingenaantal nam af en in 1960 fuseerden de Minister De Visserschool en de Groen van Prinstererschool. De leerlingen verhuisden naar de nieuwgebouwde Marnixschool aan het Reviusplein.

De school aan het Fenacoliusplein kwam leeg te staan en over de ingemetselde naam boven de hoofdingang werd een groot bord aangebracht. Enige tijd later nam de Prinses Beatrix-kleuterschool het gebouw in gebruik. In 1970 bleekt na inspectie dat het gebouw in slechte en onveilige staat verkeerde. Dakreparatie was dringend nodig en de verwarming functioneerde slecht. Ook bleek dat de brandveiligheid niet in orde was. Architectenbureau Steenkist en Vedder uit Maassluis werkte een nieuw plan uit dat voorzag in een inwendige gedaanteverwisseling met behoud van het buitenaanzicht. Er kwamen daarbij trappenhuizen aan het einde van beide vleugels van het gebouw. De verbouwing van het pand startte in de zomer van 1972 en de heropening vond plaats op 26 september 1973, dezelfde dag als waarop 50 jaar eerder de opening had plaatsgevonden.

Nieuwe toekomst, dezelfde naam
Basisschool Het Spectrum was in 2018 de laatste gebruiker van het pand. De school verhuisde naar een andere locatie en het gebouw, dat inmiddels was aangewezen als gemeentelijk monument, kwam leeg te staan. Om inbraak en vernieling tegen te gaan, werd gekozen voor het tijdelijk verhuren aan bedrijven en woningzoekenden.

In oktober 2018 besloot de gemeenteraad om de voormalige schoollocatie te laten herontwikkelen. In het bestaande gebouw zouden negen appartementen komen en daarbij drie nieuwe grondgebonden woningen. In 2019 is dit plan verder ontwikkeld en in 2020 is inmiddels gestart met het 'bouwproject Spectrum'. Het is de wens van de Historische Vereniging van Maassluis dat in het nieuwe complex behalve de gevel ook de naam van het oorspronkelijke gebouw bewaard blijft. Als het bouwbord verwijderd is, prijkt daar weer de eerste naamgever: Minister de Visser.

Auteur: Ineke Vink van de Historische Vereniging Maassluis