Streekhistorie: Achter de Bergen, Bredenel en Endeldijk

Straatnamen verwijzen vaak naar de historie van een dorp of streek. Als je weet waar ze voor staan, dan lees je al wandelend een geschiedenisboek. Honselersdijk heeft bijna 80 straatnamen die een streekverhaal vertegenwoordigen. Een groot aantal hiervan zijn dan ook uniek in Nederland. In dit artikel worden er drie toegelicht.

Achter de Bergen

Een wat rare naam in dit vlakke Westland. Het heeft dan ook niets te maken met het landschap. Op deze plek heeft waarschijnlijk een boerderij met hooibergen gestaan, wat terug te vinden is op een prent uit 1785 van Isaac van Ketweg.

Het plaatsje Dwingeloo in Drenthe kent een straat met de naam Achter de Bargen. Omdat 'barg' en 'berg' allebei afgeleid zijn van overdekte hooibergplaats, stel ik ze aan elkaar gelijk. In Honselersdijk is de naam al meer dan 150 jaar in gebruik. Wel bijzonder dat er in Nederland duizenden hooibergen gestaan hebben en Achter de Bergen toch uniek is.

Dit bord in Poeldijk verwijst naar straten in Honselersdijk

Bredenel

De Bredenel was tot voor kort een heel gewoon Westlands tuinderspad. Ik denk dat in Honselersdijk bijna niemand het kent. Je komt er als je er zijn moet of als je het Regulierenpad wil bereiken. En tot midden juli ook als je met de fiets omgeleid wordt vanwege de afsluiting van het Poeldijksepad.

Krantenartikel uit De Westlander van 25 mei 1973

Je kan er ook wandelen. In 1973 werd in de nacht van 18 op 19 mei een tocht van 60 km van de kust naar Rotterdam georganiseerd. Deze ging vanaf Poeldijk 'binnendoor' via Gantel, Bredenel en Regulierenpad naar Honselersdijk, waar de deelnemers bij café Bij 't Hof een tussenstop konden houden. De wandelaars zullen in die tijd tussen nieuwe kassen gelopen hebben. De route is vandaag de dag niet meer te construeren omdat het Regulierenpad doodloopt. Maar kennelijk waren deze tuinderslaantjes de moeite waard om in het artikel te vermelden. De kans dat je iemand kent die erbij was, is trouwens klein: van de 63 deelnemers kwamen er maar vijf uit het Westland.

Vermoedelijk kennen Poeldijkers de straatnaam beter. Ook hier lag een stukje van dit pad, maar recente nieuwbouw heeft het weggevaagd. Nu is er alleen nog een Bredenel in Honselersdijk.

Krantenartikel uit De Westlander van 1 januari 1971

Maar waar komt die naam vandaan. Bredenel is waarschijnlijk een verbastering van 'Den Brede Hel', de naam van een hoeve uit de 14e eeuw. Een bijzondere naam. Het ligt vóór de dijk die de Gantel in toom moest houden en daarmee zal het geregeld last hebben gehad van de hoge waterstand in deze kreek. De grond was destijds in handen van een 's-Gravenzandse familie en is als legaat geschonken aan het Regulierenklooster. De hoeve is verdwenen en het Convent heeft er een uithof gevestigd, waar we verder geen gegevens van hebben.

Een 'uithof' is een grote kloosterboerderij met vaak veel bijbehorende landerijen, die ik het bezit is van een kloosterorde, maar veelal door lekenbroeders werd beheerd of werd verpacht. Daarmee is de naam van het sportcentrum in Den Haag ook verklaard.



Endeldijk

Deel van oude ansichtkaart van de Endeldijk met verkeerd gespelde naam

De naam van deze straat is wat vaag. Etymologisch is het mogelijk een samenvoeging van einde + dijk met een 'l' als verbinder zoals vaker in het Middel-Nederlands gebeurde (net als endeldarm en middeleeuwen). Deze voorvader van onze huidige taal werd 500 tot 700 jaar geleden hier gesproken, wat duidt op een oude herkomst. In de Atlas van het Westland is een kaartje opgenomen, waarop de bedijking van de Gantel is weergegeven. Hierop staat dat het zuidelijke dijktracé door Honselersdijk rond het jaar 1150 is aangelegd. De dijk is een verhoging van een natuurlijke oeverwal en stopte abrupt.

Deel van oude ansichtkaart van hetzelfde stukje Endeldijk, maar dan Mariondijk genoemd.

Logischer wijs zou het laatste stuk van de dijk Endeldijk heten, maar dat is niet zo. Het laatste deel heet 'Merryendijck' (Mariëndijk) zoals op de kaart van Hoogheemraadschap Delfland te lezen is. Wanneer de naam Endeldijk voor het eerst aan de straat toegekend is, is niet bekend.

Deel van een kaart van Delfland uit 1611

De buitenplaats Endeldijk lag in elk geval niet aan het einde van deze dijk, maar ergens halverwege het dorp Honselersdijk en een hoeve met de tot de verbeelding sprekende naam De Wilde Zee, die wel aan het einde lag. Hier is de dijk middels een haakse bocht verbonden met de Middel Broekweg, maar die verbindingsweg lag niet verhoogd en was dus geen dijk.

In Nederland is maar één andere straat die Endeldijk heet. Deze ligt in de na-oorlogse wijk Hordijkerveld in Rotterdam IJsselmonde. Het B&W besluit van Rotterdam dateert uit 1961 en vermeldt: "Endeldijk is een huis onder Naaldwijk, bezongen in een 'hofdicht' door de eigenaar Willem van der Pot (1768)."

Deze Willem van der Pot behoorde tot een rijke Rotterdamse koopmansfamilie en schreef gedichten. Samen met zijn broer Cornelis was hij in 1726 een van de oprichters van het dichtgenootschap „Natura et Arte" te Rotterdam. Maar dat heeft hen geen van beiden een straatnaam in deze stad opgeleverd.

In 2009 is wel de Mariëndijk toegevoegd aan het straatnamenregister van Rotterdam, in dezelfde wijk Hordijkerveld.

kaartje van de aanleg van de Nieuwe Tuinensloot

In Honselersdijk heeft Willem van der Pot wel een straat gekregen. Willem bezat sinds 1741 een herenboerderij die hij opwaardeerde tot buitenplaats. Aan de Nieuwe Tuinensloot - die hij had laten graven naast zijn buitenplaats - stichtte hij zestien fruithoeven voor arme gezinnen. Dat kwalificeerde hem in 1960 voor een eigen straatnaam in de burgemeestersbuurt: Willem van der Potstraat.

Ook de straat Stompersdijk - vernoemd naar de herenboerderij Stomperdijk (zonder 's') die Van der Pot in 1742 kocht en bij zijn buitenplaats voegde - ligt in deze wijk van Honselersdijk. En is uniek in Nederland.

Het Historisch Archief Westland op haar website en rubriek Straatnamen in het Westland waar je de betekenissen kan vinden. Na De Lier en Maasdijk is recentelijk Honselersdijk toegevoegd.

Achter de Bergen in 1977

Tijdens het Historisch Café in Honselersdijk toont de historische vereniging een mooie serie foto's van de omgeving van de Prinsengracht en worden meer straatnamen besproken. Dinsdag 11 juni vanaf 20.00 uur in de kerkzaal (voormalige smederij) op Achter de Bergen 6. Inloop vanaf 19.30 uur. De toegang en de koffie zijn gratis.

Auteur: Jolanda Faber van de Historische vereniging Naaldwijk Honselersdijk.

Foto's en krantenknipsels zijn afkomstig uit de beeldbank van Historisch Archief Westland