Streekhistorie: Twee bijzondere schilderijen van de 's-Gravenzandse familie De Fremery

Op een internetveiling in de Verenigde Staten werden twee schilderijen aangeboden van Casparus de Fremery (1775-1853) en Ursula Hortensia Sprecher de Bernegg (1772-1842). Dit waren de ouders van Jacobus Petrus de Fremery, geboren in 1800. Jacobus de Fremery werd in 1824 eerst notaris en later burgemeester in 's-Gravenzande. Bij zijn aanstelling in 1824 kocht hij de buitenplaats Ouwendijk aan de Naaldwijkseweg in 's-Gravenzande om daar met zijn gezin te gaan wonen.

In 1826 werd op Ouwendijk zijn zoon Jacobus geboren die door de familie Co werd genoemd maar zich later James ging noemen. Dat zal te maken hebben gehad met het feit dat hij al op jonge leeftijd naar de Verenigde Staten (VS) (van Amerika) trok om daar in zaken te gaan. Op 21-jarige leeftijd trad hij in dienst van de firma Herckenrath & Van Damme die een vestiging hadden in New York. Hij kwam echter nog regelmatig terug in Nederland en dan verbleef hij op Ouwendijk. In 1853 trouwde hij met Virginie Theresa Herckenrath, dochter van Leon Herckenrath, die burgemeester was van Monster. Leon Herckenrath was ook zakenman en was mede-eigenaar van de firma Herckenrath & Van Damme die zaken deed in de VS.



Schilderij Casparus de Fremery



Schilderij Ursula Hortensia Sprecher de Bernegg

Beide welgestelde families hadden een verzameling familieportretten. Deze verzamelingen werden door het echtpaar De Fremery-Herckenrath samengevoegd en opgehangen in het woonhuis van de buitenplaats Ouwendijk. De twee hierboven genoemde portretten waren onderdeel van die verzameling en hingen ook in Ouwendijk. Het is niet bekend wie de schilderijen van Caspar de Fremery en zijn vrouw vervaardigd heeft, op de schilderijen zijn geen signeringen aangetroffen. Het vermoeden bestaat echter, op basis van een catalogus uit 1942, dat ze geschilderd zijn door Johan Friedrich August Tischbein (1750-1812), telg uit een geslacht van bekende Duitse schilders. Hij was in zijn tijd een beroemd portretschilder.



buitenplaats Ouwendijk in 's-Gravenzande, afgebroken 1983

In het laatste kwart van de 19de eeuw emigreerde James de Fremery met zijn vrouw Virginie Herckenrath naar de VS. De samengevoegde kunstverzameling met familieportretten werd door het echtpaar meegenomen naar de VS. James overleed hier in 1899, de verzameling familieportretten bleef echter bij elkaar en vererfde op zijn oudste zoon James Leon. De collectie hing in het woonhuis op hun landgoed The Grove in Oakland. Het was een bijzonder rijke collectie van ruim 50 schilderijen, die een periode van bijna drie eeuwen besloeg, vervaardigd door gerenommeerde schilders. James Leon de Fremery overleed in 1911, waarna zijn weduwe de collectie in bruikleen gaf aan het Golden Gate Museum in San Francisco.

James de Fremery

Door financiële tegenslag die ontstond tijdens de crisisjaren na 1930 was de familie De Fremery gedwongen het grootste deel van de schilderijencollectie te belenen. Dit was gedaan door de kleinzoon van James, Paul William de Fremery. Na diens plotselinge dood in 1942 liet de firma die de collectie had beleend de schilderijen veilen zonder eerst in overleg te treden met de familie. Door deze veiling viel de schilderijencollectie De Fremery-Herckenrath uiteen en raakte verspreid door de VS.

Virginie Herckenrath

In de 21ste eeuw was het wereldwijde web, het internet, zo goed ontwikkeld, dat je op veel plekken in de wereld allerlei zaken kon opzoeken. Zo kwam men achter het bestaan van zaken waar men geen weet van had en kon men ook redelijk eenvoudig spullen kopen bij bedrijven of instellingen die geen vestiging in Nederland hebben. Instellingen als Ebay, maar ook websites van veilinghuizen leverden zo een schat aan gegevens op over voorwerpen die in Nederland helemaal niet meer bekend waren. Het speuren op sites van veilinghuizen kon zo tot verrassende ontdekkingen van kunstwerken leiden. Zo kreeg het Westlands Museum in 2007 een schilderij te koop aangeboden door een kunsthandelaar, dit portret van Alida Herckenrath-Milius, was in 1836 geschilderd door Jan Willem Pieneman. Deze kunsthandelaar had dit schilderij gekocht via een internetveiling in de VS. Dat schilderij hebben we toen met steun van Fonds Westland kunnen aankopen. Sinds die tijd zijn verschillende mensen, waaronder Leo van den Ende en Maarten van der Schaft, ook regelmatig veilingsites in de VS gaan afspeuren op kunst met een Westlands onderwerp, en met name naar kunst die ooit onderdeel was van de verzameling De Fremery-Herckenrath.



van de familie De Fremery in de VS

In 2015 vonden we zo een schilderij terug van Leon Herckenrath, ook geschilderd door J.W. Pieneman en in 2017 een schilderij van Frans Herckenrath. Ook deze schilderijen konden we met hulp van de cultuurfondsen Loswal de Bonnen en Fonds Westland aankopen. Onlangs, eind 2018, werden er weer twee schilderijen uit de Fremery-Herckenrathcollectie gevonden op een internetveiling in de VS. Dit waren de hierboven genoemde schilderijen van het echtpaar Casper de Fremery en zijn vrouw. Ook nu lukte het weer om die schilderijen met steun van Fonds Westland aan te kopen, waardoor we inmiddels ongeveer 10% van de collectie De Fremery-Herckenrath terug hebben in het Westland. We hopen in de toekomst nog meer exemplaren van deze verzameling terug te vinden.

Auteur: Ton Immerzeel, Conservator bij het Westlands Museum