Streekhistorie: Sinterklaas in de wijnhandel

Sinterklaas heeft pasgeleden met zijn medewerkers enkele weken prettig vertoefd in een historisch pand in de oude binnenstad van Maassluis. Het Sinterklaashuis is een huis met geschiedenis, er valt veel te vertellen over Nieuwstraat 2.

Het huis ligt op een belangrijke historische plek, aan de voet van de Wateringse Sluis. Mede op deze plek is Maassluis ontstaan rond 1334. Bij het eind van de Zuidvliet vormde zich al gauw een overslagplaats voor goederen en op de Markt werd handelgedreven. Het is dus niet verwonderlijk dat men hier in het hart van het dorp wilde wonen. In en rond de huizen daar werd altijd handel gedreven.



Aan het eind van de Zuidvliet, bij de Boelhouwersbrug, stond het patriciërshuis. Hier werd altijd handel gedreven.

Brouwerij

In de 18e eeuw was er een enorme stedelijke groei in Maassluis en werden er veel huizen gebouwd. Vanaf 1735 tot 1923 is het huis in bezit geweest van de familie Van der Lely die er een brouwerij had en handelde in wijn en gedestilleerd. Ary van der Lely kocht het in 1735 en liet het geboortejaar van zijn zoon Jacob, 1731, op de daklijst van de zijgevel zetten. Dit was overigens ook het jaar van zijn huwelijk. Tot 1976 is het jaartal zichtbaar geweest. Hij liet het huis verbouwen tot het patriciërshuis dat wij nu kennen, met een voorhuis, een binnenplaats en een L-vormig achterhuis. Deze structuur is nog steeds herkenbaar. Het voorhuis is hoog en imposant. Aan de zijkant is nog een klein stukje kade, nu afgeschermd met een stevig hek. Dat hek was er vroeger niet en de kade liep door tot de achterkant van het achterhuis. De kade en de deurtjes aan de zij- en achterkant werden gebruikt voor de aan- en afvoer van de vaten wijn.

Zoon Jacob en kleinzoon Ary erven respectievelijk het huis en leven van de wijnhandel. Achterkleinzoon Jacobus Cornelis van der Lely (1820-1871), erft op zijn beurt het huis in 1856. Hij is behalve grossier in wijnen en gedestilleerd ook eigenaar van de Touwfabriek, notaris en enige tijd burgemeester van Maassluis. Zijn zoon Jacobus is de vijfde generatie wijnkoopman in het pand.



De hoge imposante gevel van het voorhuis met het natuurstenen basement.

Natuursteen

Er is in de loop van de eeuwen veel verbouwd aan en in het pand. De voorgevel van het voorhuis is ooit vervangen. Het is zichtbaar aan afwijkende kleur van het metselwerk en aan de bouwsporen in het metselwerk. De aansluiting van de zijgevel op voorgevel is niet origineel, er zijn afgehakte stenen zichtbaar en het metselwerk is zichtbaar hersteld.

In het classicisme was een evenwichtige, symmetrische indeling van de gevel belangrijk, zowel verticaal als horizontaal. Alhoewel de zijgevel van het achterhuis ook een symmetrische vensterindeling heeft, is dit bij de voorgevel veel opvallender. De vensters hebben dezelfde maatvoering en zijn recht boven elkaar geplaatst. Ook de tussenliggende, gemetselde penanten (muurdammen) hebben dezelfde breedte.

De horizontale indeling is bedoeld om de functie van de woonlagen aan te geven. Op de begane grond bevindt zich het basement ofwel souterrain. Omdat de eigenaar wilde laten zien dat het een belangrijk gebouw was, werd het basement voorzien van een natuurstenen bekleding. Hier bevonden zich de ruimtes van het personeel, de keuken en hier was waarschijnlijk ook een opslagruimte van wijnvaten. De bovenliggende verdiepingen waren voor de familie van de heer des huizes. Op de 1e verdieping waren de woonruimtes en deze wordt de bel-etage genoemd. De slaapvertrekken waren op de 2e verdieping.



Op het stucplafond van de erkerkamer is naast allerlei plantmotieven ook een luchtballon te zien.



Boven een deur zijn in stucwerk engeltjes (putti) bezig met wijn maken.

Luchtballon

Een belangrijke toevoeging is de karakteristieke erker met erkerkamer aan de zijgevel van het achterhuis, bedoeld om indruk te maken. Men kon in deze kamer gasten ontvangen en met hen de stad bekijken. Het stucwerk heeft voorstellingen die bol staan van de symboliek met allerlei verwijzingen naar de wijnhandel. Boven de deur zijn blote engeltjes in de weer met een wijnglas, het persen van druiven en een wijnvaatje waaruit wijn stroomt. Op het stucplafond is tussen de planten en wijnmotieven merkwaardig genoeg ook een luchtballon te zien!

Ook is er een afbeelding in stucwerk van een cornucopia, ofwel een hoorn des overvloeds. In de Romeinse oudheid was dit een attribuut van Fortuna (Romeinse godin van het lot, het geluk of het ongeluk) en een symbool van onuitputtelijke overvloed. Het wordt vaak weergegeven als een geitenhoorn waaruit fruit en andere verfrissingen eindeloos blijven stromen.



Van Linschoten in zijn slijterij in het souterrain van Nieuwstraat 2.

Het huis op tv

Na bijna twee eeuwen in bezit te zijn geweest van de familie Van der Lely, gaat het pand Nieuwstraat 2 in 1926 over in eigendom naar de heer Janssen. Tot 1960 zet hij de slijterij in het souterrain voort. Hierna is het Van Linschoten die de wijnhandel tot 1986 voortzet. Het huis heeft daarna vele bestemmingen gehad. Sinds de landelijke intocht van Sinterklaas in Maassluis in 2016, is het souterrain enkele weken per jaar het onderkomen van Sinterklaas in Maassluis. Het huis was in dat jaar regelmatig op tv te zien in het jeugdjournaal.

Meer weten? In het boekje Historische Schetsen 73, dat de Historische Vereniging Maassluis in november 2018 heeft uitgegeven, staat een uitgebreid artikel over de geschiedenis van dit huis.