Streekhistorie: Naar de film in het Westland

De eerste vermelding van een bioscoopvoorstelling in het Westland dateert van 11 mei 1907, toen in Naaldwijk een filmvoorstelling werd gegeven. Gevolgd door een openluchtvoorstelling in De Lier, tegenover het tramstation (1908). Een echte bioscoop was er nog niet. Daarvoor moest je nog naar de stad.

In 1912 was er in het Westland nog veel weerstand tegen bioscopen. Zo lezen we in de Westlandsche Courant van 4 mei 1912: "Deze bioscoopvoorstellingen bezoedelen de verbeelding en prikkelen de hartstochten, waardoor ze eveneens gevaarlijk zijn op het gebied, waarover de zedelijkheidswet haar beschermende hand tracht uit te strekken".

Toch zou er in datzelfde jaar een eerste bioscoop komen in het Westland. In november 1912 meldt de krant: "De bioscoopziekte is tot onze gemeente doorgedrongen. We krijgen een vaste bioscoop: bioscoop Torenburg wordt misschien nog deze week geopend. Elke week een nieuw programma, met de verzekering dat het immer zoo zal zijn samengesteld dat iedereen er in volle gerustheid komen kan". Op 10 dec 1912 is het dan zo ver. Met een flinke advertentie in de krant lokt Bioscoop Torenburg jong en oud naar de film. "Openingsvoorstelling waarbij ieder kind een stuk speelgoed cadeau krijgt. Voorlopig iederen dinsdag middagvoorstelling aanvang 5 uur (entree 5 cent) en avondvoorstelling aanvang 7 uur (entree 10 cent)."



Hotel Torenburg in Naaldwijk | Foto: Henri de Louw, ca. 1891

Erg lang heeft dat niet geduurd. Bij het uitbreken van de eerste wereldoorlog wordt het stil op filmgebied in het Westland. In maart 1919 wordt de "Westlandsche Bioscoop" in Naaldwijk opgericht. Elke zaterdagavond van 7-10 uur worden in Hotel Torenburg filmvoorstellingen gegeven. Tot groot enthousiasme van de bevolking. Maar de gebrekkige electriciteitsvoorzieningen gooien regelmatig roet in het eten. In november 1919 schrijft een toeschouwer in de krant: "Wat een genot! Eindelijk hebben wij in ons mooie dorp een bioscoop gekregen. Maar wat is dat? Plotseling zien wij een waas op het doek komen en oogenblikkelijk daarna zitten wij in volkomen duisternis". De schuld van het Naaldwijksch Electrisch Bedrijf.

Ook de tegenstanders van de bioscoop roeren zich nog. In januari 1921 loopt een redacteur van de Westlandsche Courant met een Westlandse predikant door nachtelijk Den Haag, waar het volk net de kroegen en bioscopen is ingestroomd. "Er zit tegenwoordig iets duivelsch in de bioscoop. De menschen worden er naar toe getrokken. Zoo is het en de gewetenlooze bioscoopexploitant vergiftigt kostbare menschenzielen op geraffineerde wijze op groote schaal."

Ook in 's-Gravenzande wordt een bioscoop gestart. In 1925 wordt daar door de heer Van Baars de "Eerste Westlandsche Bioscoop-onderneming" opgericht. De christelijke krant De Westlander krant schrijft hierover: "Het is ons alles meegevallen", maar voegt daar aan toe "Wij wenschen dat de heer van Baars op dezen weg doorgaat, dat hij alles were wat op hartstocht gelijkt en tot verderf bij de jeugd aanleiding geeft." Maar ook deze bioscoop houdt niet lang stand.

Open lucht

Wel worden er in deze periode nogal wat openluchtfilmvoorstellingen gegeven. En daar worden zelfs 1 aprilgrappen mee gemaakt. Op 1 april 1919 wordt in de vroege ochtend door de dorpsomroeper bekend gemaakt "dat des avonds tegen den geringen entreeprijs van 10 cents per persoon, gelegenheid wordt gegeven tot bijwoning van een bioscoopvoorstelling in het Oude land." Een menigte 's-Gravenzanders komt er op af, maar druipt af nadat ze in de gaten kregen dat ze "in het ootje waren genomen".

In 1929 werd op het land van Van Straten in 's-Gravenzande een tekenfilm is vertoond. Daar kwamen 800 man op af. De krant: "Deze soort films zijn niet zoo zeer mooi of spannend, doch men moet bewondering hebben voor de teekenvaardigheid van den ontwerper. Om de kat op de film eenmaal de staart te laten bewegen zijn 150 teekeningen noodig."

Ook in Monster worden inmiddels regelmatig filmvoorstellingen gegeven. Dat gebeurt in gebouw Odeon. En in Poeldijk worden voorstellingen gegeven in het in 1934 geopende Hotel Verburgh. Maar een echte bioscoop is er nog steeds niet.

Begin jaren '30 beginnen de plannen om in Naaldwijk een bioscoop te bouwen concreet. We lezen in de krant: "Bij den aanvang van het winterseizoen worden dit jaar wederom pogingen aangewend om in Naaldwijk geregelde bioscoopvoorstellingen te geven". "Naaldwijk, we weten het, hebben het al meermalen hooren beweren, begint steedsch te worden. En in welke stad ontbreekt tegenwoordig een bioscoop? Welnu, Naaldwijk zal, wanneer de plannen slagen, binnenkort ook met zulk een inrichting worden verrijkt".

In 1933 bouwt Hulp en Voorzorg een concert- annex bioscoopzaal achter haar bestaande verenigingsgebouw aan de Havenstraat. De bioscoop wordt geopend in november 1933.

Voormalige gebouw Hulp en Voorzorg, Naaldwijk



De redactie van de Westlandsche Courant is enthousiast. "Een wekelijksch bezoek aan de bioscoop is voor vele Westlanders een gewoonte geworden. Men behoeft nu niet meer naar de stad te reizen. Voor ontspanning van hetzelfde goede gehalte als in de 1e klasse bioscopen van Den Haag kan men voortaan makkelijker en goedkooper in Naaldwijk terecht." (Westl. Courant nov 1933). Nog geen jaar later meldt zich een concurrent. In oktober 1934 opent bioscoop Capitol aan de Loosduinsekade in Den Haag haar deuren.





"Een bioscooppaleis voor het Westland"

Reeds de ligging van het theater maakt een druk bezoek uit het Westland aannemelijk: nachtwerk behoeft een bezoek aan het theater ook al niet te worden, daar met de WSM een regeling is getroffen, dat onmiddellijk na afloop van iedere avondvoorstelling een speciale bus van het theater vertrekt in de richting van Naaldwijk en in de richting van 's-Gravenzande. Capitol was bioscoop tot 1966, toen Johan Maasbach het pand kocht voor Maasbach Wereldzending.

Door de komst van de televisie nam het bioscoopbezoek aan de Naaldwijkse bioscoop eind jaren '60 langzaamaan af. De bioscoop sloot haar deuren begin jaren '70.

Naaldwijk heeft 15 jaar lang geen eigen bioscoop gehad. Tot in september 1985 Westlandtheater De Naald werd geopend.

(Informatie ontleend aan "125 jaar Hulp en Voorzorg" en de Westlandsche Courant)

Auteur: Jan Buskes van het Historisch Archief Westland