Fotograaf Henri de Louw, oudste foto’s van Westland (deel 3)

Het Historisch Archief Westland beheert zo’n 50.000 afbeeldingen die in Westland door de jaren heen zijn gemaakt. De collectie geeft dan ook een geweldig beeld van de ontwikkeling van Westland in de afgelopen 150 jaar. Foto’s zeggen vaak meer dan woorden en kunnen een gebeurtenis of situatie in één keer inzichtelijk maken zonder dat je hier bepaalde kennis of vaardigheden voor nodig hebt. Dat maakt foto’s ook zo aantrekkelijk en leuk om naar te kijken. In deze rubriek wilden we dan ook dieper ingaan op de fotocollectie, maar waar begin je?

Daar hoefden we niet lang over na te denken. Jaren geleden kwam we er namelijk achter dat een aantal oude foto’s uit de collectie qua stijl erg veel op elkaar leken. Het vermoeden ontstond dat het om een serie foto’s ging die door dezelfde fotograaf was genomen. Samen met een vrijwilliger werd historisch onderzoek gedaan waaruit bleek dat dit inderdaad het geval was. Een unieke vondst, omdat fotoseries makkelijker te dateren zijn en een uitgebreider beeld geven van de situatie op dat specifiek tijdstip. Vandaag het laatste deel van een drieluik over de foto's van Henri de Louw.

Serie circa 1890

Poeldijk

Bekend is dat Henri de Louw bijna alle kernen in het Westland heeft gefotografeerd, zo ook Poeldijk. Van deze foto’s hebben we helaas niet de originelen en is bij ons niet bekend wie deze in bezit heeft. Dat maakt de foto’s echter niet minder bijzonder, ze behoren namelijk tot de oudste afbeeldingen van Poeldijk.

Historisch Archief Westland

Voor deze serie heeft Henri de Louw niet veel gelopen door Poeldijk. De foto’s zijn namelijk allemaal aan het eind van de Voorstraat genomen. Bij de eerste foto kijken we de Voorstraat in ter hoogte van het doktershuis. Rechts zien we het café van Simon Cornelis Nederpelt dat de toepasselijke naam 'Café Nederpelt' droeg. De naam is nog net te lezen op het uithangbord. Aan de binnenkant van de deurpost zien we het huisnummer. In deze tijd was er nog geen sprake van een adres en werden panden aangeduid met een letter en een cijfer. De letter stond voor een wijk of een bepaald gebied. Het nummer was oplopend. Zo kreeg ieder pand een uniek nummer. Pas later kreeg iedere straat een vastgestelde naam en werd dit gecombineerd met een huisnummer. In dit geval staat wijkletter C voor Poeldijk en had het café van Nederpelt nummer 227.

Het grote gebouw aan de linkerkant is de Openbare Lagere School van Poeldijk die op het moment van fotograferen net is opgeleverd. De aannemer P. van de Voort uit Wateringen won de aanbesteding en mocht het gebouw bouwen voor een bedrag van 9226 gulden. Op straat staan een aantal mensen, waaronder een vrouw met kinderwagen die we ook op een andere foto zullen aantreffen.

Historisch Archief Westland

We draaien ons om en zien het huis van de dokter aan de linkerkant. Op het moment van fotograferen wordt het bewoond door dokter Van Beek. De plek die is gefotografeerd is van oudsher het centrum van Poeldijk en werd ook wel het plein genoemd. Het pand helemaal rechts was op het moment van fotograferen eigendom van timmerman Pieter Scheffers die veel panden in bezit had. Het huis links hiervan was eigendom van het Rooms Katholieke Armenbestuur. Dit bestuur bezat veel onroerend goed, waarmee ze de zorg voor de Katholieke armen bekostigde. Later zou hier Cornelis Jacobus van der Voort zijn melkzaak vestigen.

In het pand ernaast met uithangbord was het café van Gerardus Bom gevestigd. Uit de archieven blijkt dat hij tussen mei 1888 en april 1889 zo’n 335 liter gedistilleerde dranken heeft ingekocht. Hiermee bezat hij één van de kleinste cafés van die tijd in Poeldijk. Helaas kunnen we het uithangbord niet lezen, waardoor we de naam van het café niet kunnen achterhalen. Later was hier café De Zwaen gevestigd.

Mogelijk dat het op moment van fotograferen ook deze naam droeg. Uit het pand ernaast steekt een man zijn hoofd uit het raam om naar de fotograaf te kijken. In dit pand was een schoenmakerij gevestigd die werd gerund door zowel Cornelis Mefout als Hermanus Petrus Lucas. Verderop in de straat zien we de twee torens van de Rooms Katholieke kerk van Poeldijk. Deze is in 1850 gebouwd en ontworpen door architect Jan Margry.

Historisch Archief Westland

We doen een aantal stappen vooruit en kijken links naar het Rooms Katholieke Liefdesgesticht. Dit werd in 1874 gebouwd en als meisjesschool gebruikt. De school stond onder leiding van de zusters Franciscanessen uit Oudenbosch, die we helaas niet op de foto zien staan. Wat we wel zien is dat veel Poeldijkers even de tijd namen om voor de fotograaf te poseren. De kat links trekt zich er weinig van aan en gaat onverstoord verder met zichzelf wassen. De planken rechtsonder in de foto duiden erop dat er mogelijk werkzaamheden plaatsvinden.

Historisch Archief Westland

We lopen iets door en kijken naar rechts, waar we de vrouw met kinderwagen zien die we herkennen van de eerste foto van Poeldijk in deze serie. Het grote gebouw aan de rechterkant is de oude pastorie van de Katholieke Kerk van Poeldijk. De panden ernaast waren eigendom van het Rooms Katholiek Armenbestuur en werden verhuurd. Van de opbrengst konden de Katholieke armen onderhouden worden. De poort tussen de middelste twee gebouwen gaf toegang tot de woningen die erachter gelegen waren. Het huis rechts van de poort lijkt ingericht te zijn als winkel. Door het raam zien we namelijk dat er waren aangeboden worden. Helaas hebben we niet kunnen achterhalen wie in 1890 dit pand huurde en wie de winkeleigenaar was. Het pand links met de sloot ervoor is op het moment van fotograferen eigendom van Nicolaas Jacobus van Kester, tuinder in Poeldijk.

Monster

In de collectie van het HAW zijn twee originele afdrukken teruggevonden van Monster. Gezien het aantal foto’s wat bewaard is gebleven van andere kernen is er een sterk vermoeden dat de serie uit veel meer foto’s bestond. Zo is het opvallend dat er een foto van de kerk ontbreekt.

Historisch Archief Westland

We zien hier de Herenstraat in Monster met uitzicht op het oude raadhuis. De deur van het raadhuis staat open en het gemeentewapen prijkt boven de deur. Voor het raadhuis staat de dorpspomp die in 1884 werd vernieuwd en is voorzien van een olielamp. De dorpspomp vormde het middelpunt van de samenleving en was een plek waar de mensen elkaar ontmoetten.

Volgens de overlevering gaf de dorpspomp van Monster kwalitatief goed water. Aan de muur naast het raadhuis is het aanplakbord bevestigd. De affiches en aan- en afkondigingen kunnen we helaas niet lezen. Op de hoek zien we nog net de aansluiting van het gemeentehuis op de telegraaf. Het post- en telegraafkantoor was sinds 1884 iets verder op in de Herenstraat gevestigd. Het huis naast het raadhuis was eigendom van de gemeente en diende als ambtswoning van de bode. Mogelijk kijkt de vrouw van de bode nieuwsgierig vanuit de deuropening naar de fotograaf.

De Herenstraat was aan weerzijde beplant met bomen. Het grote pand rechts op de foto was op het moment van fotograferen eigendom van Johanna Maria van der Geest. Sinds 1879 was zij weduwe van bakker Gijsbertus van der Burg. Bijzonder is dat de grond waar dit huis op staat tot op de dag van vandaag eigendom is gebleven van een bakker.

Historisch Archief Westland

Deze foto is verderop in de Herenstraat genomen richting het kerkplein. Er staat een grote groep mensen op straat, die van een veilige afstand de fotograaf gadeslaan. Tussen het publiek zien we wel drie kinderwagens staan. Een man met een mand in zijn hand komt ons tegemoet gelopen. Naast hem loopt een hondje. We zien de tramrails van de WSM door de Herenstraat lopen. De mogelijkheid om via de tram te reizen verbreedde de wereld van de inwoners en zorgde ervoor dat reizen naar de stad een stuk sneller kon. Opvallend is wel hoe dicht de tram langs de huizen reed.

Links vooraan zien we nog een nieuwsgierig meisje, dat staat te kijken wat de fotograaf aan het doen is. Het imposante huis links ziet er chique uit. Zo heeft het een lantaarn bij de deur en is de stoep omheind met een hek. De inwoners kunnen de straat vanuit de woonkamer in de gaten houden doormiddel van spiegeltjes die aan de kozijnen zijn bevestigd.

Het huis was eigendom van Dirk Abram de Cocq die van beroep metselaar was en veel onroerend goed bezat. Het huis rechts vooraan staat er nog steeds en is in 1879 gebouwd, het was eigendom van Willem Troost. De poort verderop gaf toegang tot het erf achter de woningen. De twee huizen links met het meisje ervoor waren eigendom van Frans van Eendenburg.

's-Gravenzande

Historisch Archief Westland, Collectie Dr. Van Rijn

Uit deze serie van de Louw is maar één foto bekend van ’s-Gravenzande. Deze komt uit de collectie van dokter Van Rijn, die door de jaren heen veel foto’s van ’s-Gravenzande heeft verzameld. De foto zelf heeft de tijd slecht doorstaan. We zien de Nederlands Hervormde kerk van ’s-Gravenzande die ook wel de dorpskerk wordt genoemd. Verder kijken we de Langestraat in, die beplant is met jonge bomen. Ook de struiken lijken nog vrij nieuw, gezien de paaltjes en het draadwerk. Naast de Kerk is er helaas niet zoveel te zien op de foto.

Groepsfoto's

Historisch Archief Westland

Naast topografische foto’s nam Henri de Louw ook portret- en groepsfoto’s. Het Historisch Archief Westland heeft twee groepsfoto’s van zijn hand in de collectie zitten.

De eerste is een groepsfoto van de leden en ereleden van de feestcommissie bij de plechtige installatie van burgemeester P.R. Dingemans van de Kasteele op 15 juni 1888.

Waar de foto is genomen is niet zeker maar vermoedelijk is dit de tuin van café de Spaansche Vloot in ’s-Gravenzande geweest. Op de achterkant staan de namen van alle leden en hun geboortedatum.

Historisch Archief Westland

De andere foto is een groepsfoto met daarop burgemeester Suttorius van Monster. Bij welke gelegenheid deze foto precies is genomen, is niet helemaal met zekerheid vast te stellen, omdat we geen andere foto’s hebben van de opening. Uit onderzoek in de collectie kranten blijkt dat deze foto vermoedelijk is genomen tijdens de opening van het nieuwe veilinggebouw aan de Havenstraat op maandag 22 juli 1912.

Nawoord

Henri de Louw was voor het Westland een echte pionier. Hij legde Westland als een van de eerste professionele fotografen op de gevoelige plaat vast en focuste zich daarbij niet op één specifiek dorp. Hierdoor gaf hij ons een completer beeld van Westland van eind 19de eeuw. Omdat het al meer dan 130 jaar geleden is dat de foto’s zijn genomen is de generatie uit die tijd overleden. Gelukkig hebben we aan de hand van uitgebreid archiefonderzoek door medewerkers en vrijwilligers voldoende informatie kunnen vinden om de foto’s in de juiste context te kunnen plaatsen. Zo weten we van veel huizen op de foto’s wie daar woonden en is van een aantal personen zelfs de naam bekend. Zo komt een foto tot leven en waan je je toch even terug in de tijd.

Naar aanleiding van dit artikel is er vanaf 10 september in het gemeentehuis in Naaldwijk een tentoonstelling met 10 uitvergrootte foto’s van Henri de Louw te zien. In de vitrinekast plaatsen we elke week een originele foto uit ons depot. Deze foto's mogen maar beperkte tijd aan licht blootgesteld worden.

Dit was het laatste deel van het drieluik. Lees ook deel 1 en 2.
WOS TV maakte ook en video over de fotocollectie. Bekijk die reportage hier:

Auteur: Lars Steenbeek - Historisch Archief Westland
Met dank aan Gerard Beijer en vrijwilligers werkgroep Oud-Monster