Klaas Knot (DNB) over glastuinbouw: 'Uitwassen aanpakken, zodat goede bedrijven niet lijden onder kwade'

De glastuinbouw kwam de afgelopen maanden vaak negatief in het nieuws. In de kern stelt een aantal prominente Nederlanders dat de economische bijdrage van de glastuinbouw niet opweegt tegen de problemen die het met zich meebrengt. Burgemeester Bouke Arends heeft donderdag een gesprek gehad met een van die prominenten: Klaas Knot, directeur van de Nederlandse Bank (DNB).

De Nederlandse glastuinbouw is lang beschouwd als de kroon op het agrarische kunnen van ons land. De sector staat bekend om zijn innovatieve glastuinbouw en als leverancier van groente, fruit, bloemen en planten. Door de kritiek van zwaargewichten als directeur DNB Knot in Buitenhof en econoom Jaap van Duijn, zelf afkomstig uit Westland, op Radio 1, lijkt de sector zijn glans te verliezen. Hun boodschap is duidelijk: de tuinbouw, met zijn afhankelijkheid van arbeidsmigranten en de daarmee gepaard gaande sociale en milieuproblematiek, past niet meer in het huidige tijdsbeeld.

Op gesprek

"Het is tijd dat critici zoals Knot zelf eens in de kassen komen kijken", stelde de bekende Westlandse beursanalist Corné van Zeijl in een column in Het Financieele Dagblad (FD) voor. Van Zeijl schrijft wekelijks een column in het FD over beursonderwerpen. Daarnaast levert hij commentaar in verschillende media, zoals RTL Z, De Telegraaf, BNR en WNL. "Misschien kunnen de critici begin april tijdens de open dagen van onze kassen onder het genot van een bakkie pleur zelf ervaren hoe ongegrond hun kritiek is", vraagt Van Zeijl zich af.

None

Knot gaat komend weekend niet naar Kom in de Kas. Wel kwam hij donderdag naar Westland voor een gesprek met Bouke Arends. De burgemeester nodigde Knot hiervoor zelf uit. Volgens beiden was het een prettig gesprek met een constructieve uitwisseling van analyses en gedachten over de glas- en tuinbouwsector. Knot weet uit eerdere bezoeken aan het Westland dat daar door een deel van de sector vol wordt ingezet op belangrijke innovatie en verduurzaming. Hij vindt dan ook – samen met burgemeester Arends - dat de glas- en tuinbouwsector bestaansrecht heeft. Wel vindt Knot dat er in de glas- en tuinbouwsector sprake van uitwassen zijn die aangepakt moeten worden, zodat de goede bedrijven niet lijden onder de kwade. "Dus waar onder het minimumloon wordt betaald, waar arbeidswetgeving wordt ontdoken, waar productie alleen met subsidie kan of waar de maatschappelijke lasten (overlast voor de gemeenschap) boven de baten uitstijgen."

“Belangrijk is dat werknemers, dus ook arbeidsmigranten, een eerlijk salaris en fatsoenlijke huisvesting krijgen.”

Bouke Arends

Arends geeft aan dat er geen licht zit tussen hem en Knot over de opvattingen over de glastuinbouw. "Het is een prachtige innovatieve sector die volop bezig is met verduurzaming. Een sector die van groot belang is voor de nationale economie en bijdraagt aan het wereldwijde voedselvraagstuk. Belangrijk is dat werknemers, dus ook arbeidsmigranten, een eerlijk salaris en fatsoenlijke huisvesting krijgen. Illegale praktijken, die helaas ook in de glastuinbouwsector voorkomen, moeten we stevig aanpakken."

Van glazenstad tot laagwaardige bedrijfstak?

De verhalen in de media over de glastuinbouw waren kritisch. Dat mag uiteraard. Maar waar komt die kritiek plotseling vandaan? De glastuinbouwsector is volgens Glastuinbouw Nederland namelijk van vitaal belang voor de Nederlandse economie, met een belangrijke bijdrage aan het Bruto Binnenlands Product en als een van de hoekstenen van de export. Met 85 procent van de productie bestemd voor het buitenland onderstreept de sector Nederlands positie als agrarisch exporteur. Economisch gezien levert de glastuinbouw volgens een rapport van Glastuinbouw Nederland een bijdrage van 13.7 miljard euro aan de Nederlandse economie en biedt de sector werkgelegenheid aan ruim 150.000 mensen, mede dankzij technologische ontwikkelingen die nieuwe banen creëren. Bovendien speelt Nederland een belangrijke rol in de wereldwijde export van zowel tuinbouwproducten als innovatieve technologieën en duurzame teeltmethoden, waarmee Nederland vooroploopt in agrarische innovatie.

WOS

Nederlandse topsector

Ook gaat de kritiek voorbij aan de door de overheid vastgestelde lijst van topsectoren in ons land. De Nederlandse glastuinbouw - met Westland als middelpunt - is wereldleider in de productie en export van groenten, fruit, bloemen, en planten. Westland wordt vaak beschouwd als de 'Silicon Valley' van de glastuinbouw. De combinatie van vooruitstrevende technologieën, duurzaamheidsinitiatieven, economische bijdrage, en de focus op export van zowel producten als kennis en innovatie maakt de glastuinbouw tot een van de Nederlandse topsectoren. Deze factoren dragen bij aan de positionering van Nederland als een wereldleider in de tuinbouwsector, terwijl ze tegelijkertijd bijdragen aan het oplossen van globale uitdagingen op het gebied van duurzaamheid en klimaatverandering. Ook speelt de glastuinbouw een cruciale rol in de aanpak van de wereldwijde voedselcrisis. Door de focus op duurzame en efficiënte productiemethoden draagt de sector bij aan de ontwikkeling van voedselsystemen die minder grondstoffen verbruiken en tegelijkertijd de voedselveiligheid en -zekerheid vergroten.

“Het is makkelijk met het vingertje te wijzen, maar de optelsom van buurgemeenten klopt van geen kanten.”

Corné van Zeijl

Koploper op gebied van innovatie

Innovatie in de glastuinbouw biedt antwoorden op veel van de huidige uitdagingen. De sector is pionier in het gebruik van duurzame energiebronnen, waterbesparende technieken, en de ontwikkeling van circulaire systemen waarbij afval als grondstof dient. Technologische vooruitgang biedt niet alleen oplossingen voor milieu- en sociale uitdagingen, maar versterkt ook de concurrentiepositie van Nederland op de wereldmarkt. Door in te zetten op duurzaamheid, zoals het hergebruik van water en voedingsstoffen, draagt de sector bij aan het verminderen van de ecologische voetafdruk en het bevorderen van biodiversiteit. Door technologische ontwikkelingen ontstaan er bovendien steeds nieuwe soorten banen, onder andere op het gebied van ICT en marketing.

Arbeidsmigranten

De afhankelijkheid van arbeidsmigranten in de sector is volgens de genoemde prominenten een punt van zorg. De zorgen variëren van de impact op de lokale woningmarkt tot aan de sociale integratie van de migranten zelf. Het is van belang dat er gezocht wordt naar duurzame oplossingen voor huisvesting en integratie, waarbij de sector en lokale overheden samenwerken om de leefbaarheid en welzijn voor zowel de lokale bevolking als de arbeidsmigranten te verbeteren.

WOS

Rotterdamse wethouder Tim Versnel en anderen benadrukken de negatieve impact van arbeidsmigranten op de leefbaarheid in regio's als Westland. De fluctuaties in het aantal gastarbeiders, die tussen de 12.000 en 16.000 kunnen schommelen, leggen een enorme druk op de huisvesting en leefomgeving. Deze situatie wordt volgens hem verder gecompliceerd door een tekort aan geschikte huisvesting, wat resulteert in overvolle woningen of zelfs mensen die op straat belanden. Dit heeft geleid tot een brandbrief van de VVD aan wethouder Versnel, met zorgen over de impact op de Rotterdamse woningmarkt en de leefomstandigheden van de arbeidsmigranten.

De beeldvorming rond arbeidsmigranten wordt volgens Van Zeijl vertekend. In een column in het FD schrijft hij: "Als je de aantallen van Rotterdam en Den Haag bij elkaar optelt kom je op ongeveer 100.000 arbeidsmigranten uit. Maar er werken er maar 12.000 in de kassen. Van wie er 4.500 in Westland wonen. Het is makkelijk met het vingertje te wijzen, maar de optelsom van buurgemeenten klopt van geen kanten. Bovendien woon ik in Westland en werk ik in Rotterdam, moet daar ook niet voor gecorrigeerd worden?"

Van storen tot ergeren

Verschillende prominente uit de glastuinbouwsector schreven verbaasd over de volgens hen boude en onjuiste uitspraken. Zo is Van Zeijl geschrokken van Klaas Knots opmerkingen in het programma Buitenhof die de tuinbouwsector als 'laagwaardig' bestempelden. "Het stoorde me, vooral omdat er een verkeerd beeld wordt geschetst van onze regio, die juist vooroploopt in duurzame energieprojecten zoals aardwarmte, waarmee we een aanzienlijk deel van ons energieverbruik dekken. Onze tuinbouwkassen, die 11 procent van de Nederlandse elektriciteit produceren via warmtekrachtkoppelingen, gebruiken hun restwarmte efficiënt en dragen bij aan de energiestabiliteit van het land. Daarnaast zijn kassen een uitermate efficiënte manier om te telen. Daardoor heb je een extreem hoge productie met relatief weinig milieubelasting. De Nederlandse glastuinbouw is een lichtend voorbeeld voor de rest van de wereld, aldus de wereldberoemde bioloog Sir David Attenborough. Niet voor niets staan drie Westlandse bedrijven in de R&D top 30 van Nederland, een ranglijst op het gebied van onderzoek en ontwikkeling. Als je de kassen het land uitwerkt, ben je ook het hele ecosysteem kwijt.

“We worden weggezet als sector met een lage toegevoegde waarde.”

Steven van Schilfgaarde

We worden weggezet als sector met een lage toegevoegde waarde.Algemeen directeur Steven van Schilfgaarde van bloemenveiling Royal FloraHolland ergert zich rot aan ‘discutabele uitspraken over de glastuinbouw die de sierteelt tot in de ziel raken’. De algemeen directeur van de bloemenveiling met een omzet van meer dan 5 miljard euro zegt in het Algemeen Dagblad het gevoel te hebben steeds weer te moeten vechten tegen negatieve beeldvorming. "Er wordt ons als sector écht onrecht aangedaan. De één praat de ander na, zonder de feiten in ogenschouw te nemen. Het belang van de sierteeltsector voor de ‘BV Nederland’ is wat de export, toegevoegde waarde en het verdienvermogen van Nederland betreft groot", stelt Van Schilfgaarde. "We worden weggezet als sector met een lage toegevoegde waarde, en de inzet van arbeidsmigranten in de toekomst geen plaats meer is", zegt hij. "Daarbij wordt niet gekeken naar de ontwikkeling waar we, als ik spreek voor de sierteelt, vaak al een hele lange tijd pro-actief mee aan de slag zijn om onze verantwoordelijkheid te nemen."

Reflectie

De kritiek van invloedrijke figuren zoals Knot en Van Duijn nodigt ook uit tot reflectie over de positie van de Nederlandse tuinbouw op de lange termijn. Moet de productie dichter bij de afnemer gebracht worden? Hoeveel moet er geïnvesteerd worden in innovatie en ontwikkeling om de sector toekomstbestendig te maken? En wat biedt automatisering en robotisering aan mogelijkheden om de afhankelijkheid van seizoensarbeid te verminderen, terwijl de kennis en expertise van de sector behouden blijven. De discussies benadrukken de noodzaak voor een evenwichtige benadering die zowel economische als sociale duurzaamheid in overweging neemt. Kortom, de glastuinbouwsector en de gemeenschap staan voor gezamenlijke uitdagingen die vragen om gezamenlijke oplossingen. De sector moet innoveren om toekomstbestendig te blijven, terwijl de samenleving moet zorgen voor een warm welkom en goede integratie van degenen die bijdragen aan deze economische motor.