Wijkverpleging: ‘We moeten de thuiszorg anders gaan organiseren'

Steeds meer ouderen blijven langer thuis wonen. Ziekenhuizen houden patiënten niet langer in het ziekenhuis dan strikt medisch noodzakelijk is. Het gevolg is dat zorgvragen voor wijkverpleegkundigen steeds complexer worden. In een tweeluik over de wijkverpleging: de werkzaamheden, knelpunten en oplossingen in de wijkverpleging. Deel 1: knelpunten.

Wijkverpleging is zorg die wordt gegeven door gediplomeerde Verpleegkundigen (mbo niveau 4) en Verzorgende IG (mbo niveau 3). Om complexe zorgvragen te behandelen, is de inzet van een (HBO) verpleegkundige vaak noodzakelijk. Ilona Lukkien is wijkverpleegkundige en teamleider wijkverpleging bij Humanitas in Hoek van Holland. "Samen met de huisartsenzorg is wijkverpleging erop gericht mensen zo lang mogelijk thuis te laten wonen, ondanks ouderdom, ziekte of beperking. De wijkverpleegkundige beoordeelt welke zorg een cliënt nodig heeft en bepaalt vervolgens welke verpleegkundige of verzorgende deze zorg kan en mag leveren." Karin Hersbach (manager Argos Zorggroep): "Thuiszorg is een breed begrip. Je kunt verpleging, huishoudelijke zorg, maar ook begeleiding aanbieden. Alleen verpleging en verzorging worden vergoed vanuit het basispakket. Als mensen chronisch langdurig ziek zijn en langdurig zorg nodig hebben, krijgen ze een indicatie voor de Wet langdurige zorg (Wlz). Het Centrum Indicatiestelling Zorg (CIZ) beoordeelt namens de overheid wie er recht heeft op zorg uit de Wlz."

“In de thuiszorg worden appels, peren, bananen en mango’s met elkaar vergelijken”

Maarten Oosterkamp (manager Branchebelang Thuiszorg Nederland)

Niet over één kam scheren

Volgens Maarten Oosterkamp (manager Branchebelang Thuiszorg Nederland) hebben zorgverzekeraars de neiging om alle zorg over één kam te scheren: "Ze doen alsof er een one-size-fits-all aanpak is voor alle verschillende soorten zorg aan al die verschillende doelgroepen. Misschien helpt het om de term wijkverpleging alleen te gebruiken wanneer het gaat om een wijkgerichte benadering van zorgvraagstukken. In de zorginkoop worden appels, peren, bananen en mango’s vergeleken alsof het dezelfde vruchten zijn terwijl er toch echt enorm uitlopende vruchten in de fruitschaal liggen. Niet elke persoon kan bijvoorbeeld met maximaal twaalf uur zorg in de maand geholpen worden. Dat soort contracten worden er in toenemende mate ‘afgedwongen’."

Complexe zorgvragen

"Een ziekenhuis is een behandelplek waar mensen tijdelijk worden opgenomen en na behandeling weer door moeten naar een ander vorm van zorg. Thuiszorg of revalidatie bijvoorbeeld”, zegt Lukkien. “Een verzorgingshuis is er niet meer en in een verpleeghuis is er vaak geen plek. Dus cliënten worden naar huis gestuurd met hele complexe zorgvragen", zegt Lukkien. Mensen met hele complexe zorgvragen zouden eigenlijk naar een verpleeghuis moeten maar de wachtlijsten zijn ellenlang en er komen geen verpleeghuizen meer bij. Eigenlijk willen veel mensen helemaal niet in een verpleeghuis wonen; ze willen liever zo lang mogelijk thuis blijven wonen." Probleem is dat mensen thuis willen blijven maar daar niet alle zorg zoals in een verpleeghuis gegeven kan worden. Bijvoorbeeld zorg in de nacht. of op afroep. In bijvoorbeeld een casus waarin iemand terminaal is maar er geen mogelijkheden zijn om thuis te blijven terwijl iemand dat wel zelf heel graag wil. Bijvoorbeeld omdat er geen ruimte is op de routes door te weinig personeel en te veel aanbod van cliënten. Als mensen zelf naar een hospice willen is het een hele mooie plek om de laatste fase van je leven door te brengen. Ik ben niet blij met de trend dat er geen ruimte is als je wel thuis wil sterven.”

“Daar heb ik recht op”

Cliënt

Joke Schokker (manager Careyn): "Mensen worden steeds ouder met als gevolg dat ze meer gezondheidsproblemen kunnen gaan ervaren. Het aantal mensen met dementie is door de vergrijzing explosief gestegen. In het Westland verwachten we een stijging van 30% de komende jaren. Dat is heel erg veel. Daar zijn amper verpleeghuisplekken meer voor. En er komen steeds meer regels en de administratieve last blijft hoog. Het bestellen van het ene medicijn moet via dat portal, een hulpmiddel via een andere leverancier. Zorgplannen schrijven, rapportages bijhouden. Wijkverpleegkundigen besteden inmiddels een derde van hun schaarse tijd aan administratieve taken. Het is logisch dat je anders moet gaan organiseren."

Zorg naar behoefte

SignBiblio

Lukkien bevestigt het verhaal van Schokker: "Ik denk dat veel cliënten het fijner vinden om thuis te blijven wonen. Dus we moeten de thuiszorg anders gaan organiseren. We moeten ervoor zorgen dat zelfstandig wonen meer mogelijk is. We gaan dus kijken wat de cliënt nog zelf kan. Dan kan de cliënt zelf de regie over zijn of haar eigen leven kan voeren, zonder dat wij hoeven te komen. We hebben natuurlijk een paar criteria waarvan we zeggen, deze casus is zo complex. Het is niet meer veilig voor de cliënt, die moet dan echt worden opgenomen."

“Er ontbreekt landelijk inzicht in hoelang cliënten zoeken naar beschikbare zorg”

ActiZ

Landelijke uitdaging

Maarten Oosterkamp (Branchebelang Thuiszorg Nederland) weet dat niet elke persoon met twaalf uur zorg in de maand geholpen kan worden. "Bij twaalf uur per maand zorg krijgt een cliënt nog geen twee keer een kwartier per dag hulp. Voor de meeste cliënten is dat te weinig en sommige cliënten hebben een veelvoud daarvan nodig. Je moet zorgaanbieders niet straffen voor de zorg aan een complexe doelgroep, maar onder ogen zien dat er verschillende doelgroepen zijn, en dat het echt niet allemaal wijkverpleging is als we het hebben over wijkverpleging. Zorg kan met vijftig tot tachtig uur per maand nog steeds uitermate doelmatig zijn."

“Wijkverpleegkundigen besteden inmiddels een derde van hun schaarse tijd aan administratieve taken”

Joke Schokker (manager Careyn)

Toenemende druk

In februari 2023 is er in opdracht van ActiZ onderzoek gedaan naar de beschikbaarheid van wijkverpleging. ActiZ is de branchevereniging van circa 400 zorgorganisaties, die met bijna 500 duizend medewerkers ruim 2 miljoen kwetsbare ouderen en chronisch zieken verzorgen en verplegen. "Zorgaanbieders en media signaleren een toenemende druk op de wijkverpleging; vaak kan de benodigde zorg niet tijdig, volledig of helemaal niet geleverd worden. Er ontbreekt landelijk inzicht in hoelang cliënten zoeken naar beschikbare zorg en hoe frequent zorgvragen worden geweigerd. Onderzoek wijst uit dat de afnemende beschikbaarheid van wijkverpleging leidt tot een grotere vraag naar mantelzorg, huisartsenzorg, ziekenhuiszorg en tijdelijke intramurale zorg, en verhoogt de werkdruk voor wijkverpleegkundigen."

Er zijn dus de nodige knelpunten in het verlenen van zorg in de wijk. Maar organisaties die wijkverpleegkundige zorg bieden, zitten niet bij de pakken neer maar denken vooral in oplossingen. Morgen in deel 2 laten zij een aantal sprekende voorbeelden zien.