Streekhistorie: Monument Maassluise Geuzen
Op 2 december 2020 is in het Vrijheidspark een monument onthuld ter nagedachtenis aan de Maassluise verzetshelden uit de Tweede Wereldoorlog.
De onthulling vond op 2 december plaats, precies 80 jaar nadat Sjaak Boezeman door de Sicherheitsdienst werd gearresteerd. Hij was de eerste Nederlandse verzetsheld die om het leven is gebracht. De namen van de eerste negen gearresteerde en omgekomen mannen leven voort in de straatnamen rond het Vrijheidspark in de Westwijk in Maassluis, voorheen een deel van de Burgemeesterswijk. Het monument geeft deze mensen nu ook een gezicht.
Eerste verzetsdaad al op 15 mei 1940
Het Geuzenverzet ontstaat als de Schiedammer Bernardus IJzerdraat de strijd ondergronds wil voortzetten na de capitulatie van het Nederlandse leger. Hij richt samen met anderen het Geuzenverzet op. Zij komen in contact met de wandelsportvereniging Flardinga in Vlaardingen. Onder het mom van wandeltochten hebben zij de mogelijkheid om ongemerkt pamfletten te verspreiden. De leden gaan akkoord en leggen de 'Geuzeneed' af. Deze eerste verzetsgroep in Nederland is al op 14 mei 1940 een feit.
Op 15 mei verspreiden zij hun eerste 'Geuzenbericht', over het verzet van de geuzen tijdens de 80-jarige Oorlog. IJzerdraat roept op tot verzet tegen de Duitsers. Ook in andere plaatsen richt hij Geuzengroepen op, onder meer in Delft, Schiedam en Maassluis. De groepen verzamelen wapens en gaan tot actie over. Het betreft, naast het verzamelen van informatie, meestal sabotage-activiteiten zoals het doorsnijden van telefoonkabels en lichtkabels van de zoeklichtbatterijen rondom Rotterdam.
Wapens verborgen in de haven
Sjaak Boezeman had de leiding over het Maassluise Geuzenvendel. De leden daarvan ondernamen pogingen om aan wapens te komen. Via een contactman, werkzaam bij de marechaussee in Grave, organiseerden zij wapentransporten. Deze wapens waren aangetroffen in een verlaten munitiebunker. Vanuit Grave werden de wapens in houten kisten door Van Gend & Loos naar Maassluis gebracht met als bestemming NV Van Raalt's Machinefabriek. Op de verzendbrief en op de kistenstond vermeld dat het machineonderdelen betrof.
Wanneer de wapens in Maassluis waren aangekomen, verpakten de Geuzen ze in waterdichte kisten. Ter voorkoming van ontdekking lieten zij de kisten afzinken in het water van de haven, nabij de fabriek aan het Kerkplein. Mochten de wapens nodig zijn, dan konden zij ze zo weer uit het water opvissen. Alles gebeurde in het geheim, slechts zeer weinigen moeten hiervan op de hoogte zijn geweest.
Van Raalt’s Machinefabriek op het Kerkplein in Maassluis. Historische Vereniging Maassluis
Overleden na urenlang verhoor
Op 2 december 1940 verscheen plotseling de Sicherheitspolizei op het terrein van de machinefabriek aan het Kerkplein. Midden in zijn werk werd Sjaak Boezeman gearresteerd. Hij was de eerste verzetsstrijder uit Maassluis die werd opgepakt. Via het hoofdbureau van politie aan het Haagsche Veer in Rotterdam bracht men hem naar de gevangenis, het 'Oranjehotel' in Scheveningen. Op 19 december 1940 'vierde' hij daar, in cel 333, zijn 26e verjaardag samen met zijn celgenoot Joost den Boon, een Geus uit Lekkerkerk.
Op 8 januari 1941 liet men Sjaak uit zijn cel halen. Na overbrenging naar het Binnenhof vond een urenlang verhoor plaats. Om vier uur 's nachts bracht men hem bewusteloos terug naar de Scheveningse gevangenis. Het was de Nederlandse bewakers verboden naar hem om te zien.
Toen de Duitsers vertrokken waren, zijn er toch twee bewakers naar de cel van Boezeman gegaan. Het bleek dat hij weer bij bewustzijn was gekomen. Met veel moeite vertelde hij de bewakers dat hij tijdens het verhoor door de Duitsers ernstig was mishandeld. Ze hebben Sjaak, zoveel zij konden, verzorgd. Zijn toestand was zeer ernstig. Op 9 januari 1941 's morgens om 10.00 uur overleed hij aan de tijdens het verhoor toegebrachte verwondingen. Hij was de eerste Geuzenverzetsman die door de Duitse bezetters om het leven werd gebracht.
Celdeur in het Oranjehotel in Scheveningen. Historische Vereniging Maassluis
Verrassende vondst
Jaren later vond Sjaaks oudste zus Leny brieven in de voering van Sjaaks jas, die na zijn overlijden bij de familie Boezeman was afgeleverd. Sjaak had tijdens zijn verblijf in het Oranjehotel nog kans gezien om deze brieven aan zijn familie te schrijven. "Je moet niet ongerust over me zijn hoor! Alles komt best weer op z’n pootjes terecht. Als je 't te kwaad krijg, bedenk dan dat er heel veel menschen zijn die het nog veel moeilijker hebben dan wij. Voordat je het weet, ben je dan weer bij elkaar."
Brieffragment van Sjaak Boezeman. Aan het eind is zijn pen leeg. Historische Vereniging Maassluis
Massale arrestaties
Hoe het komt is niet duidelijk, maar het bestaan van het Geuzenverzet komt ter ore van de Duitsers. De Vlaardingse Geuzen worden door de Sicherheitsdienst (SD) opgepakt. Omdat de Geuzen in de andere steden niet zijn gewaarschuwd, worden ook zij kort daarop door de SD opgepakt. De Duitsers arresteren in totaal 230 Geuzen.
Na Boezeman in ecember 1940, worden de meeste andere Maassluise Geuzen op 14 februari 1941 opgepakt en in de loop van het voorjaar naar verschillende concentratiekampen gestuurd. Cor Booster overlijdt op 19-jarige leeftijd in juli 1941 aan dysenterie in kamp Buchenwald. Arie Bouman overlijdt op 27-jarige leeftijd in december 1941. Jan van der Burg maakt verschillende overplaatsingen mee, overleeft een barre voettocht en dwangarbeid. Hij overlijdt in februari 1945. Petrus de Pagter bezwijkt in april 1945. Johannes Peterse overlijdt in 1944 aan de verwondingen die het gevolg zijn van een geallieerd bombardement. Willem Weltevreden overlijdt in mei 1945 in kamp Melk. Nicolaas van 't Wout houdt in het kamp een dagboek bij. Hij overlijdt in mei 1942 aan 'acute hartzwakte'. Job van der Zee sterft in april 1944 aan longontsteking.
Boekje over de Maassluise Geuzen
Het zijn deze negen moedige Maassluizers van het eerste uur, omgekomen in een concentratiekamp, waaraan het monument is gewijd. De Historische Vereniging Maassluis (HVM) heeft een boekje uitgebracht over deze Geuzen. Het boekje is te verkrijgen via de website van de HVM. Bij het monument, dat door kunstenaar Dick Tulp is ontworpen, staat een informatiebord met uitleg. Ook de namen van 14 verzetsmensen die wel terugkeerden uit gevangenschap staan op het bord vermeld.
Auteur: Ineke Vink van de Historische Vereniging Maassluis