Streekhistorie: Nieuwe trap bij station Maassluis-West met een oud verleden

De nieuwe verbinding tussen station Maassluis-West en de wijk Het Balkon is op 3 juni 2021 in alle stilte in gebruik genomen.

De trap heeft kenmerken van de art-decostijl en leidt van het station Maassluis-West naar de wijk Het Balkon, die in dezelfde stijl is gebouwd. Er is van alles te zien aan de trap, als je weet hoe je moet kijken. Inspiratiebron was de strijd tussen de bewoners van twee buitenplaatsen die in de 18e eeuw op deze plaats lagen, ver buiten het dorp Maassluis.

In de eerste helft van de achttiende eeuw waren er in de Noord Nieuwlandse polder twee buitenplaatsen: een huis zonder naam van de familie Cornets de Groot uit Delft en het Ruyge Huysje van de familie Van Waert uit Maassluis. Beide families waren puissant rijk.

Hendrik van Waert, al jong weduwnaar geworden, erfde het Ruyge Huysje in 1739 van zijn vader. Hij was geen makkelijke man. Hij lag vaak overhoop met de kerkenraad over de huurprijzen van zijn land. In 1752 erfde Hugo Cornets de Groot het ernaast gelegen buiten van zijn tante. Hij kan gerust arrogant genoemd worden; hij kon 'de' Hugo de Groot tot zijn voorouders rekenen. De Groot gaf zijn landgoed de naam Huize Noord Nieuwland. Ondanks de verkleinnaam moet men zich bij het Ruyge Huysje eveneens een groot landhuis voorstellen. Beide buitenplaatsen bestonden uit een groot huis, omringd door vele hectaren land met lusttuinen, boomgaarden, visvijvers, een vogelkooi, een vinkenbaan en dierenverblijven. Herenboerderij de Buiswoning maakte deel uit van het bezit van Huize Noord Nieuwland.

Buitenplaats Noord Nieuwland en het Ruyge Huysje op de kaart van Kruikius, 1712. Historische Vereniging Maassluis

Een lastige buurman die neiging tot krankzinnigheid vertoont en een arrogante buurman die naar de letter van de wet handelt: dat moet misgaan. De beide landgoederen liggen dicht bij elkaar en zijn gescheiden door een brede sloot. Ze hebben elk een eigen toegangsweg, maar zijn ook verbonden met elkaar door een overpad. Dat leverde spanningen op. Misschien begon het daarmee?
Al spoedig ontstonden er onhebbelijkheden, kibbelarijen en pesterijen tussen de twee buren. Dat ging erg ver. Er zijn verschillende getuigenissen van personeel van Van Waert dat belaagd wordt door personeel van Cornets. Een tuinman die bezig is in het 'sterrebos' bij de scheidingssloot tussen beide buitenplaatsen, wordt beschoten met een jachtgeweer. En de tuinmansknechten krijgen ruzie om een hek en gaan elkaar met afgebroken stukken hout te lijf.

Het recht van door- of overpad, verwerkt in het hekwerk van de trap. Historische Vereniging Maassluis

Dan krijgt Van Waert begin 1753 een brief van zijn buurman. Cornets prijst zijn zwanen, visvijvers en menagerie, de dieren die hij kweekt en fokt. Hij wijst erop dat het regt op de jacht (vogels, konijnen etc), het recht op de visserij (gekweekt in zijn eigen vijvers) en het houden van zwanen is voorbehouden aan de Heer van de Heerlijkheid. En aangezien de Heerlijkheid Noord Nieuwlandse polder drie eeuwen geleden door graaf Willem van Holland in leen is gegeven aan een voorvader van Cornets, is hij nu Heer van de Heerlijkheid. Hij heeft het alleenrecht op het vangen, houden en fokken van dieren. Of Van Waert zo goed wil zijn alles over te dragen aan zijn buurman. Van Waert weigert, uiteraard.

Verbeelding van het recht op de visserij. Historische Vereniging Maassluis

Verbeelding van het recht op de jacht. Historische Vereniging Maassluis

Eind 1753 komt er een soortgelijke brief, nu met dreigementen dat Cornets enkele schouts zal sturen voor huiszoeking en inbeslagname van alle verboden dieren. Witheet van woede haast Van Waert zich naar het dorpsbestuur. Cornets kan niet zomaar het gezag ondermijnen en eigen schouts aanstellen, het dorpsbestuur zij gewaarschuwd.
Maar dan blijken de problemen nog veel groter te zijn dan gedacht. De leenrechten van de Heerlijkheid gaan zelfs veel verder. De Heer heeft niet alleen het alleenrecht op jacht en visserij, het recht van door- en overpad en het recht op het houden van zwanen, maar ook het recht op het aanleggen van dijken en vooral de bevoegdheid om recht te spreken in geval van geschillen die aan hem voorgelegd worden. De handhaving van het recht mag hij doen door het aanstellen van schouts. De ontdekking van dit feit brengt Van Waerts wankele geestelijke gezondheid een zware slag toe en hij gaat zich vreemd gedragen.

Begin 1755 volgt de derde en laatste brief, die de definitieve slag toebrengt. De Heer van de Heerlijkheid heeft namelijk ook het tiendenrecht. Dat betekent dat hij elk jaar 10 procent belasting mag vragen van Van Waerts totale bezit. Of Van Waert meteen de berekende 72 gulden voor dit jaar wil betalen. En Cornets zal zich ook beraden of hij de achterstallige belasting van de afgelopen 31 jaar dat het Ruyge Huysje familiebezit was, gaat heffen.

De laatste fase van de strijd tussen de buitenplaatsen speelde in 1755. Historische Vereniging Maassluis

Hendrik van Waerts geest ontspoort volledig. Hij heeft zijn knecht en zijn meid weggejaagd. Zelf verdwijnt hij een paar dagen om dan 's morgens vroeg thuis te komen zonder jas, schoenen en kousen, terwijl het midden in de winter is. Kort daarna randt hij de vrouw van de tuinman aan in de keuken en bedreigt haar man met een zwaard wanneer deze wil ingrijpen. Het personeel vlucht en omdat Hendrik zijn huisraad kort en klein slaat, met zwaarden zichzelf wil vermoorden en beweert dat zijn hond wel voor hem kan zorgen, wordt besloten dat hij niet meer thuis kan blijven. Het personeel brengt zijn zuster, die aan de Veerstraat woont, op de hoogte. Zij stuurt een paar potige zeemannen die hem uiteindelijk weten te overmeesteren. Van Waert komt onder curatele te staan en gaat inwonen bij een particuliere 'oppasser'. Zijn zuster verkoopt in 1756 het Ruyge Huysje.

Hoe liep het verhaal af

Van Waert knapte na een paar jaar op en in 1761 werd de curatele opgeheven. Hij ontving naast alle documenten zijn koffers met gouden en zilveren gebruiksvoorwerpen en het porseleinen serviesgoed terug. Ook kreeg hij zijn aanzienlijke bibliotheek weer in bezit. In 1776 was het toch weer mis en Hendrik werd opnieuw 'ontoerekenbaar' verklaard. In 1804 stierf hij op negentigjarige leeftijd.

Cornets kocht voor weinig geld in 1769 het Ruyge Huysje, toen het opnieuw in de verkoop kwam. Tot zijn dood in 1777 was hij 'alleenheerser' over de Noord Nieuwlandse polder.
De prachtige tuinen en landerijen verdwenen begin 19e eeuw bij een dijkdoorbraak. Eind 19e eeuw werd er een boerderij, de Loggerwoning, gebouwd op de resten van de buitenplaats Noord Nieuwland. In 1960 waren de contouren van de voormalige buitenplaats nog zichtbaar, naast het nieuw geplande station Maassluis-West.

Auteur: Ineke Vink, Historische Vereniging Maassluis