Streekhistorie: Viering Honderd jaar Koninkrijk der Nederlanden in 1913

1913 zou het jaar worden van de herinnering aan het herstel van onze onafhankelijkheid sinds 1813.

De viering van het feit dat wij 100 jaar geleden bevrijd werden van onze Franse overheersers én dat ons land toen in 1813 een koninkrijk werd. Met in de hoofdrollen Napoleon Bonaparte, zijn broer Lodewijk en de oudste zoon van stadhouder Willem V, Willem Frederik, die de eerste koning Willem I zou worden.

Er zouden eeuwfeesten door heel het land georganiseerd worden, ondanks de dreiging van oplopende spanningen in Europa. Spanningen, die sinds 1900 groeiden door een grote wapenwedloop en het sluiten van talloze bondgenootschappen tussen vele landen. Er bleek een grote behoefte aan veiligheid te bestaan, maar men had niet door dat al dat vergroten van eigen militaire macht en aan- en uitsluitingen van wel/geen bondgenoten juist averechts werkten en een schijnveiligheid bevorderden. Met als resultaat dat er maar een kleine aanleiding nodig was op 28 juli 1914 (de moord op Frans Ferdinand van Oostenrijk) om de Grote Oorlog/De Loopgravenoorlog/De Eerste Wereldoorlog te ontketenen.

De neutraliteit en Oranjegezindheid van Nederland
In 1913 hield Nederland zich echter nog stevig vast aan zijn neutraliteit. Als handelsland streefden we vooral naar evenwicht tussen de Europese machtsblokken en deden daarom bewust niet mee aan deze wapenwedloop. Onze politici bezuinigden zwaar op defensie en zowel leger als vloot waren militair zwak. Elke oorlog of revolutie vlakbij of elders in de wereld leek aan Nederland voorbij te gaan. Men waande zich politiek veilig. Koningin Wilhelmina, sinds 1901 getrouwd met Prins Hendrik, de voormalige Pruisische legerofficier Heinrich van Mecklenburg-Schwerin, onderhield immers nauwe contacten met de Duitse Keizer Wilhelm II en andere Europese vorstenhuizen…

Ook de vredesconferenties in Den Haag in 1907, waar gesproken was over ontwapeningen en internationale rechtspraak met vastlegging van allerlei protocollen en zelfs een oproep tot de vorming van een permanent Hof van Arbitrage, boezemden blijkbaar voldoende vertrouwen in.

De aanloop naar de feestelijkheden in gemeente Naaldwijk

Wilhelminaplein Naaldwijk met nieuwe muziektent Historisch Archief Westland

Het Nederlandse volk, met bijna zes miljoen inwoners in 1913, was vooral vaderlandslievend en Oranjegezind. Wilhelmina en Hendrik toonden veel belangstelling voor het dagelijkse leven en werken van hun onderdanen en brachten vorstelijke bezoeken aan allerlei tentoonstellingen, scholen, belangrijke steden en regio’s. Ook Westland werd niet vergeten en dat was wederzijds. In Naaldwijk werd een nieuwe muziektent voor het eerst in gebruik genomen op de hoek van het Wilhelminaplein bij het Gemeentehuis exact op 19 april, de verjaardagsdatum van Prins Hendrik. Voor de koninklijke familie betekende elke officiële uitnodiging, koningsgezinde naamgeving, vorstelijk bezoek of herdenkingsfeest een goede bijdrage aan haar populariteit en nationale glorie.

In Naaldwijk werd er in 1913 intussen druk gebouwd aan een nieuwe straat : de Rembrandtstraat en een nieuw postkantoor. Het gemeentehuis werd opgeknapt: zoveel mogelijk in zijn oude vorm en met een leien dak. De Havenstraat kreeg een geheel nieuw uiterlijk met nieuwe woningen en meer wegruimte voor rijtuigen en veranderde van achterbuurtstraat naar keurige dorpsstraat. Ook het winkelgebied werd steeds fraaier. Alles net op tijd klaar voor het grote herdenkingsfeest!

Een historische optocht hoorde er standaard bij

Advertentie “Historische-Allegorische Optocht” 1913

De viering van Honderd jaar Koninkrijk der Nederlanden in gemeente Naaldwijk (Naaldwijk/Honselersdijk/Maasdijk) zou vanzelfsprekend een historische optocht bevatten. Dat was een standaard gewoonte in die tijd. Het beleven van het verleden, zo getrouw mogelijk nagebootst, was goed voor de herkenning, gaf de juiste historische sensatie. Als een toeschouwer of deelnemer zich goed in kon leven, was een optocht pas echt geslaagd! Landelijk zouden de festiviteiten rond dit eerste eeuwfeest in november 1913 gevierd worden. In Naaldwijk besloot men ze aanvankelijk te vervroegen naar half augustus, later naar begin oktober, omdat de kans op mooi weer dan groter was dan in november. Je moest tijdig beginnen, want ook Honselersdijk zou feesten gaan organiseren. Dus startten de voorbereidingen in Naaldwijk al in februari van dat jaar. De bekende Naaldwijkse kunstschilder Anton van Teyn, die in Parijs woonde, werd later bereid gevonden om de ontwerpen voor de optochtwagens te tekenen. Men verwachtte dat hij ook wel zou adviseren bij de uitvoering van de Naaldwijkse historische optocht. "Dat belooft dus vast iets goeds!" luidde het hoopvolle krantencommentaar.

Een moeizame start als regelingscommissie/ feestcommissie
Een vroegere feestcommissie nodigde een vijftigtal burgers van verschillende richtingen uit om naar de eerste vergadering in café Torenburg te Naaldwijk op 21 februari 1913 te komen. "De feestviering moet zoo zijn, dat ieder van welke richting ook, er geestdriftig aan mee kan doen." Doel was het vormen van een nieuw feestcommissie. Er kwamen helaas te weinig genodigden om een goede organisatie op poten te kunnen zetten. Dus werden er nieuwe vergaderingen gepland, (sub)commissies gevormd en voorlopige plannen gelanceerd. Jammer genoeg was er opnieuw weinig bereidheid tot medewerking en concludeerde men: "Naaldwijk zal dus het feest van Neerlands onafhankelijkheid niet in eigen boezem kunnen vieren."

Een dringend beroep op de burgerij
In juni besloot een aantal ondernemende en volhardende burgers dat een gemeente als Naaldwijk het niet kon maken om geen onafhankelijkheidsfeest te organiseren, terwijl dat zelfs de kleinste dorpen lukte! Er werd opnieuw een vergadering gepland. Hierin werd een rechtstreeks beroep gedaan op de burgerij. "Met aandrang wordt eenieder uitgenodigd de bijeenkomst te bezoeken. Als er voldoende belangstelling is dan komt er zeker nog een feest!" Op 18 juni 1913 liep het storm. Voorzitter van de regelingscommissie, de heer A.M.Welling, zag zijn inspanningen beloond. Een van de heren stelde voor ook dames in deze commissie toe te laten. Hoewel enkele aanwezigen daar bezwaren tegen hadden, was een grote meerderheid voor. Burgemeester Modderman werd benaderd voor het ere-voorzitterschap van het erecomité, een taak die hij graag op zich nam.

Op 11 juli kwam de feestcommissie weer bij elkaar, vertegenwoordigd met een tiental dames, en werd door het bestuur een aantrekkelijk feestprogramma voorgesteld. Als centrale locatie voor de feestelijkheden koos men voornamelijk het Wilhelminaplein. Financieel moest er nog wel het een en ander geregeld worden, maar men hoopte op bijdragen van verschillende kanten, zowel vanuit de gemeentekas (gevraagde subsidie zo’n 1250 gulden), als vrijwillige giften vanuit de inwoners, ook via collecteren van deur tot deur.
Eind augustus besloot men, met ingang van 1 september, om de veertien dagen een speciale feestkrant uit te geven. Dit om de burgers er meer bij te betrekken en ook belangrijk: de nodige adverteerders. "De advertentiën zullen zoo talrijk zijn, dat ze de onkosten ruimschoots kunnen goedmaken."

In september ging men het hoofdonderdeel Historische Optocht nader invullen, waarbij opvalt dat er meer nadruk lag op de bevrijding der Franse troepen dan op de aanwezigheid van koning Willem I. Blijkbaar sprak de rol van 'strijdende vechtjas' meer aan dan die van 'vernederde Oranje Nassau mantel'.

Naast de verschillende commissies voor allerlei activiteiten als kinderfeesten, volkspelen, muzikale optredens enz.. werden er allerlei wijk- en straatcommissies met bewoners ingesteld om zo de eigen straten te versieren en te verlichten tijdens de feesten. Inclusief het Wilhelminaplein. Welke straatversiering? En welke verlichting? Elektriciteit was nog geen vanzelfsprekendheid. Alles moest in goed overleg gebeuren om een goede eenheid met voldoende variatie en een totaal mooie aanblik van de Naaldwijkse hoofdstraten te garanderen. Er werd keihard gewerkt aan alle versieringen door de eigen inwoners!

Alle grote hoofdstraten kregen hun eigen masten en prachtige erepoorten (geschilderd of getimmerd), behangen met wimpels, wapens, schilden, talloze kleine en grote vlaggen, soms standaards vol bloemstukken en planten, versierde hoepels in de lucht, moderne elektrische lampen, ouderwetse gekleurde lampions of vetpotjes en opschriften als: 'Neerlands Onafhankelijkheid 1813-1913', 'Welkom' of 'Oranje-boven' of 'Tot wederzien'. Ook de bruggen werden meeversierd. Wat betreft de particuliere versieringen en verlichtingen van eigen gebouwen en huizen aan gevels en binnenshuis kreeg men geheel de vrije hand, met fantastische resultaten.

Ook de geplande etalagewedstrijd deed een groot beroep op de creativiteit van de winkeliers: het ging de jury om het smaakvol en eenvoudig etaleren van de eigen bedrijfsartikelen. Geen bijzondere of kostbare opschik. Alles met het doel om de smaak van de neringdoenenden te ontwikkelen en door fraaie winkels de aantrekkelijkheid van ons dorp te verhogen! Er zouden uiteindelijk 27 winkeliers meedoen.

Dit feest zou echt een feest worden, waar iedereen aan mee kon deelnemen: een uitdaging voor alle rangen en standen! Geheel in de sfeer van 'Vrijheid, Gelijkheid en Broederschap' en 'Lang leve ons Koninkrijk Nederland!' Naaldwijk had er nog nooit zo mooi en feestelijk uitgezien en werd vanwege haar grote hoeveelheid masten met slingers daarom 'Paalwijk' genoemd. Ook Honselersdijk was uitgedost met witte masten vol groene slingers.

Versierde straat Naaldwijk Historisch Archief Westland

Het feest op woensdag 8 en donderdag 9 oktober 1913
Het geplande feestprogramma zou twee dagen beslaan en ook Honselersdijk zou erin meedraaien. De schoolkinderen uit Honselersdijk zouden ‘s ochtends per rijtuig naar Naaldwijk gebracht worden voor de aubade en de kinderoptocht, 's middags vonden de feestelijkheden in beide dorpen apart plaats.

Woensdag 8 oktober 1913: de eerste dag
Helaas regende het aan het begin van de ochtend. De feestelijkheden werden geopend met het luiden der klokken. Ongeveer negen uur was op het Wilhelminaplein al een talrijke menigte bijeen. De leden van de regelingscommissie met hun dames en de leden van het erecomité in de vrijgehouden ruimte van de 'ververschingstent' waar een klein podium was geplaatst. De eerste spreker was de voorzitter van de regelingscommissie: de heer A.M. Welling. Hij refereerde aan de Franse Tijd, te beginnen bij 1790, "Toen Nederland, door verkeerd bestuur en verouderde denkbeelden in verval verkeerend… een sprong in het duister waagde, die duur betaald werd. Met afschuw denken wij terug aan het tijdperk van de Groote Revolutie. Maar ook daar kwam een kentering. Een reuzenfiguur kwam naar voren: Napoleon…( die orde bracht in het denken en doen van onze maatschappij, die gelijkheid en broederschap bracht, waarbij de familiehiërarchie verviel en vrijheid kwam, waar de macht van adel en regenten voorgoed was gebroken)… Maar wat Nederland daarbij verspeelde, 't was te groot, 't was te kostbaar… 't was zijn naam! Dankbaar erkennen wij de zegeningen van het bestuur van den Groote Napoleon, hem huldigend in zijn deugden, maar nog dankbaarder zijn wij ontkomen te zijn aan zijn ijzeren hand, die ons verplichtte het Hollandsche bloed in stroomen te doen vloeien op vreemde slagvelden. Wij herdenken thans dat Oud-Holland werd herboren, dat Nederland opnieuw Nederland werd, onze nationaliteit hersteld….Nederland zou als een Phoenix uit de as herrezen, krachtiger opbloeien dan ooit te voren. Wij staren op geen slagvelden, waar wij spreken van roem; maar op den grooten economischen strijd der volkeren en dankbaar kunnen wij constateren, dat ons volk, ons land, een schitterende positie inneemt in de rij der natiën. Handel, scheepvaart en industrie, zij bloeien, maar ook de landbouw en vooral de tuinbouw treedt naar voren; beide ontwoekeren schatten aan den grond, daar vreemde volken van ons afhankelijk zijn. Welvaart heerscht in onze streek…"

Daarna volgen allerlei dankbetuigingen aan de geestelijken voor de wijding aan het feest, B&W en Gemeenteraad voor hun steun, burgers van Naaldwijk voor hun geldelijke steun en alle burgers die door hun arbeid buiten en naast de commissies het dorp een ongemeen feestelijk aanzien wisten te geven. En bovenal dank aan de medeleden van de heer Welling die hem 'zo wakker ter zijde stonden in de moeilijke taak der voorbereiding.' Dan klinkt het Wilhelmus.

Groepsfoto bewoners Prinses Julianastraat Naaldwijk 1913 Historisch Archief Westland

Daarna voert ere-voorzitter burgemeester H.J.M.Modderman het woord. Hij beaamt dat wij Nederlanders het niet verdragen niet onafhankelijk te zijn. "Dat wij zelf de Prins terugriepen om weer vrij te zijn. En dat wij sedert 100 jaren al weer vrij zijn! Laten wij prettig en opgewekt feestvieren! Spreker wil het feest openen met den wensch dat ons volk, het volk van Nederland, onder Gods zegen, steeds om den troon van Oranje zal staan!" Modderman stelt (onder algemeen hoera) voor ter plekke aan H.M.de Koningin een telegram te zenden, waarin de ingezetenen der Gemeente Naaldwijk hun gevoelens van verknochtheid aanbieden aan het Huis van Oranje. In de loop van de dag werd hierop het volgende antwoord ontvangen: "Hare Majesteit de Koningin dankt ingezetenen van Naaldwijk voor bewijzen van verknochtheid", door Adjudant van dienst, Sicking.

Een aantal liederen volgde door een gezamenlijk koor van zo’n 250-tal zangers onder begeleiding van het klein orkest van de muziekverenigingen 'Crescendo' en 'Advendo'. Een van de voornaamste onderdelen brak nu aan: het Kinderfeest! (De kinderen uit Honselersdijk waren op de heenweg naar Naaldwijk in hun rijtuigen helaas natgeregend). Van alle zijden kwamen de leerlingen van de verschillende scholen uit Naaldwijk en Honselersdijk onder leiding van hun onderwijzers en commissieleden opdagen, feestelijk getooid met vlaggen, oranjesjerpen, mutsen enz… en stelden zich op rond de muziektent op het Wilhelminaplein. Zij zongen een viertal liederen, waaronder ook een 'Marschlied'. Na deze welgeslaagde zanguitvoering werden de kinderen 'in marschorde' opgesteld en onder muzikale begeleiding trokken zij in een optocht door Naaldwijk, zeer tot genoegen van hun talrijke, trotse ouders. Na de optocht werden de kinderen in de scholen onthaald op wafels, limonade, chocolade en ander lekkers. (Gelukkig werd het droog aan het eind van de ochtend, zodat de terugtocht tegen de middag voor de kinderen uit Honselersdijk aangenamer verliep).
Ondertussen werd ook de rest van het programma afgewerkt: In de Rembrandtstraat begon om half 11 de 'ringrijderij voor motorfietsen' met 33 deelnemers. Tegelijkertijd startten op het Wilhelminaplein de aangekondigde volksspelen met het amusante ‘tonnetje rijden ’voor jongens met 12 deelnemers. ‘Het eierloopen’ werd uitgesteld naar de volgende dag. Overal waren royaal prijzen mee te winnen. Soms wel 6 prijzen per activiteit of meerdere prijzen in dezelfde categorie. In de muziektent zong zangvereniging 'Harmonie' een viertal 'schoone liederen'. Titels: 'Harmonie', 'Bijenliedje', 'Zondagslied' en 'Oranje'.

De ochtend was voorbij gevlogen! Na de middag verdeelde het publiek zich. Een groot deel zette koers naar de Dijkweg waar op de weide van de heer A. Hofstede een harddraverij werd gehouden, terwijl het overige deel in de Naaldwijkse straten naar de verschillende wedstrijden ging kijken, of in de schommeltent, de hoepla- of werptent vertier zocht. Het weer had zich tot nu toe goed gehouden en na de middag brak zelfs het zonnetje nog door. Maar om 3 uur begon het zo hard te regenen dat de veelkleurige lampions in de straten het begaven. Ook de weide van de draverij, die al flink te lijden had gehad van het regenwater van de voorafgaande dagen, raakte door die bui zo verzadigd dat de resultaten van de 16 paarden en hun berijders niet optimaal waren. En er waren toch al minder betalende kijkers op afgekomen dan gehoopt. Vanwege de ligging aan de Dijkweg met een vrij zicht op het terrein was er ook heel veel (illegaal) niet betalend publiek. Met de hoge geldprijzen erbij gerekend voor de winnaars, verdiende men helaas niets aan deze 'Groote Nationale Handicap-Harddraverij!'

Prins Hendrikstraat Naaldwijk 1913 met Welkomstboog Historisch Archief Westland

Toch gingen de vermakelijkheden tussen de buien gewoon door: het ringrijden op fietsen voor meisjes boven 12 jaar en de fraaist versierde fiets, de wedloop en verkleedwedstrijd voor 30 meisjes van 12 tot 16 jaar op het Wilhelminaplein en het mastklimmen op de nog onbebouwde ruimte aan de Rembrandtstraat. Helaas lukte het geen enkele van de 15 mastdeelnemers om bovenin de mast te komen waar de prijzen hingen! Dus haalde men ze met een ladder omlaag en verdeelde ze onder de klimmers! Regen kon de goede stemming van het publiek niet verdrijven. Men zong zelfs spottend op de melodie van 'O denneboom, o denneboom' een nieuwe versie: 'Mooi weer vandaag, Mooi weer vandaag'!

Ook bij de volgende uitvoeringen van zangvereniging 'Euphonia' uit Honselersdijk met liederen als ‘Lentezang en sneeuwklokjes’, het mannenkoor ‘Excelsior’ met o.a. ‘Hollands Glorie’ en later de Christelijke zangvereeniging ’Excelsior‘ met ‘Hollands Vlag ‘ en ‘1813 Oranjeboven 1913’ was er volop belangstelling. Er was werkelijk ‘voor elck wat wils’.
Het werd langzamerhand donker. Tijd om alle feestverlichting te ontsteken, wel of niet elektrisch. Het was een plaatje om te zien! Gelukkig bleven de buien ’s avonds weg, zodat de bioscoopvoorstelling in de Rembrandtstraat gewoon door kon gaan met een mooie reeks duidelijke beelden. Jammer alleen voor het talrijke publiek dat het wat lang duurde voordat de vertoning begon!
‘s Avonds trad muziekvereniging Crescendo nog een keer op met een 12-tal nummers. Het officiële gedeelte van het feest op woensdag 8 oktober 1913 was daarmee ten einde, maar het gejoel op straat ging nog wel een poos door, overigens zonder enige wanklank: kalm en vredig.

De tweede dag zou voor velen zeker minder rustig verlopen en een heel wat grotere inspanning vergen! Men zou Honselersdijk, Naaldwijk, Maasdijk en ’s Gravenzande aandoen. Vooral Maasdijk zou een lange, tijdrovende omweg betekenen, maar ook deze inwoners van Naaldwijk hadden recht op hun optocht, zeker nu er ook Maasdijkse figuranten meededen.

Donderdag 9 oktober: de tweede dag:
De dag van de Historische- Allegorische Optocht
Na een zeer stormachtige nacht met regen en wind die alle straatversieringen geducht teisterden kwam dan de donderdagmorgen. Het hoofdmoment der feestviering met een historische-allegorische optocht met telkens terugkerende, maar gelukkig toch afnemende regenvlagen. De optocht zou in Honselersdijk worden opgesteld. Alle deelnemers togen eerst naar het veilinggebouw in Honselersdijk om hun kostuum in ontvangst te nemen en naar de startplaats aan de Van Rheenenstraat te gaan. Het formeren van de stoet was een tijdrovende klus: deels het gevolg van het weer, deels doordat zulke enorme verkleedpartijen altijd veel verwarring geven wat betreft de kostuumherkenningen op een beperkt terrein, zoals aan de Van Rheenenstraat.

Deelnemers en kostuums
Een speciale kostuumcommissie had ruim van tevoren de kostuums voor de optocht laten maken bij de firma de Graaf, voorheen Weduwe Davidson te Den Haag. Deze kostuums waren eind september al tentoongesteld in de pas geopende damesmodewinkel van de gezusters Vollebregt in de Naaldwijkse Herenstraat. Men had toen heel veel moeite moeten doen om voldoende deelnemers te werven en alle historische rollen bezet te krijgen. Maar het was uiteindelijk gelukt om het krappe aantal van 70 ingeschreven deelnemers op te hogen naar 300 personen, waarvan 42 deelnemers te paard zouden rijden, een groot deel te voet meeliep en een groot aantal figuranten in de 35 rijtuigen/ praalwagens zouden plaatsnemen.

Samenstelling optocht:
Voorop: 4 herauten te paard met daarachter een rijtuig met daarin het bestuur van de feestcommissie en een rijtuig met het bestuur van de subcommissie optocht. 1e Afdeling: De Fransche invloed: De Harmonie-vereeniging Crescendo in het kostuum van de Fransche soldaat, gevolgd door 2 generaals te paard, 13 sans-culottes, een marketenster en 11 soldaten uit het Bataven-legioen.

boot met Willem V Historisch Archief Westland

Een wagen met boot die Willem V naar Engeland overbrengt (het begin van onze vernedering) met Willem Frederik, Willem George Frederik en een baron/kamerheer. Te paard: de gemalin van Willem V, een gravin/hofdame, een bootsman en een scheepsjongen, een kamerheer en 3 adjudanten/schouten-bij-nacht. (ontwerp Anton van Teyn)
Een wagen met een Vrijheidsboom: een versierde mast en daarop de Vrijheidshoed en een breed lint met: ‘Voor Vrijheid, Gelijkheid en Broederschap’. Op die wagen 4 burgeressen en 3 sans-culottes. En rond dezelfde wagen dansen en zingen 5 burgers. (ontwerp Anton van Teyn)
Daarachter een rijtuig met 4 burgeressen.
De Dorps-Maire (burgemeester).
Een rijtuig met zijn echtgenote.
Een admiraal en een officier te paard en 3 zeesoldaten.
Een rijtuig met een aantal (bestuurs)leden der Nationale Vergadering, met een baron, en raadspensionaris der Bataafse Republiek Schimmelpenninck met zijn echtgenote Catharina.
2e Afdeling: De Fransche overheersing:
Een vaandrig met Fransche vlag te paard.
Lodewijk Napoleon, koning van Holland.
Hortense, koningin van Holland.
Een rijtuig met 6 ministers van Marine, Financiën, Buitenlandse Zaken, Justitie en Oorlog (2 ministers van Oorlog!)
Een rijtuig met keizer Napoleon, keizerin Marie Louise, Maarschalk Charles en een officier.
Een rijtuig met prefecten van de Zuiderzee en Monden der Maas, een intendant-generaal, officieren der garde d’honneur en daarna 11 personen gardes d’honneur.
3e Afdeling: De Verlossing:
Een wagen met als voorstelling de oevers van de Beresina met daarbij 4 pontonniers Bataven- Legioen, de Russische generaal Prins Leo…, 3 kozakken, te paard een Pruisisch officier en 8 Pruisische soldaten en 5 Pruisische grenadiers. (ontwerp Anton van Teyn)
Een rijtuig met Mr. Gijsbert Karel van Hoogendorp, een baron, Graaf Leopold van Limburg Stirum en te paard een burger met een Oranje vlag.
Te voet: Muziekvereniging Advendo in kostuum van de Hollandsche soldaten.
Voetvolk: 12 Scheveningsche meisjes.
Te paard: Baron Jacob Fagel.
Een rijtuig met Willem Frederik oftewel koning Willem I, luitenant-generaal baron Perponcher, mevrouw Barones de Perponcher.
Een rijtuig met de graaf van Clancarty een Engelsch gezant, Mr. Anton R. Falck, Professor J.M. Kemper, Mr. Cornelis A.F. Scholten.
Te paard: 2 officieren van de Haagsche Schutterij

Optocht Historisch Archief Westland

Een Allegorische wagen met daarop de Nederlandsche Maagd, omringd door 8 dames die verpersoonlijken: Faam, Handel, Scheepvaart, Nijverheid, Tuinbouw, Kunsten, Landbouw en Wetenschappen. (ontwerp Anton van Teyn)
Een praalwagen waarop in groen en bloemen de beeltenis verrijst van Koningin Wilhelmina met de Engel des Vredes met Vredespalm en 5 Bloemenfeeën. (ontwerp Anton van Teyn)
Achter deze wagen worden de vlaggen gedragen van al de natiën waar Nederland een vriendschappelijke betrekking mee heeft. (Totaal 21 personen)
Buiten het programma om, doch met goedkeuring van de regelingscommissie, had zich nog bij de optocht een groep van 50 personen gevoegd, een talrijk gezelschap van vrolijke gasten, voorstellende ‘De Bruiloft van Kloris en Roosje’. Het rijtuig van het bruidspaar, een versierde mooie, oud-Hollandse sjees, trok grote aandacht, evenals de kostuums van de bruiloftsgasten en muzikanten, die bijzonder rijk en keurig net waren. (Onderweg zou deze bruiloftsgroep tot groot genoegen van het publiek meermalen hun bruiloftsdans opvoeren, bij De Nederhof en onder het baldakijn bij Het Gemeentehuis in Naaldwijk en andere plaatsen in Naaldwijk en in ’s Gravenzande).

Het duurde dus wel even voor de stoet compleet geformeerd was bij het startpunt aan de Van Rheenenstraat, maar dat lukte uiteindelijk. Een veelkleurige stoet zette zich in beweging langs de Dijkstraat en Dijkweg naar Naaldwijk. Helaas was iedereen al natgeregend voordat de optocht begon en stond er in Honselersdijk maar weinig publiek langs de weg. Gelukkig klaarde het weer in de loop van de dag wel op en nam het publiek met honderden en honderden toe! De route liep langs de Molenstraat, Heerenstraat, Wilhelminaplein, Havenplein en Havenstraat, om opnieuw de Molenstraat en de Heerenstraat en de Prins Hendrikstraat in te gaan en daarna in de richting ’s Gravenzande het dorp te verlaten.

Tussenstop Historische Optocht op het Wilhelminaplein
Bij het gemeentehuis Naaldwijk, waar B&W met de meeste raadsleden de stoet opwachtten, was een kleine tussenstop. De bruiloft van Kloris en Roosje liep toen vooraan en danste hun bruiloftsdans. De deelnemers werd een erewijn aangeboden.
Willem Frederik, Prins van Oranje Nassau, Koning Willem I werd door burgemeester Modderman gecomplimenteerd en als volgt toegesproken geheel in de stijl van zijn rol: “Koninklijke Hoogheid, wij wenschen U geluk met Uw behouden landing en komst in Uw en ons vaderland….Wij verwachten van Uwe terugkomst als vertegenwoordiger van het Huis van Oranje, dat betere tijden en toestanden voor ons zullen aanbreken…Moge Uw bestuur gezegend worden, alsmede Uw nageslacht, tal van jaren.”
De Prins antwoordde hierop het volgende: “De geestdriftige ontvangst van de Naaldwijkse bevolking vervult mijn hart met dankbaarheid en hoop….dat allen met mijn regeering willen samenwerken om Nederland weer van een eerste plaats in Europa te verzekeren. Eendracht maakt macht..zo komt ons land tot grote bloei en zal het de achting en bewondering der gansche wereld genieten…. Mijn leven zijt dit doel gewijd. Leve Naaldwijk, leve Nederland!”
De stoet trok weer verder. Na het passeren sloot de bruiloftsgroep zich weer achteraan. Burgemeester Modderman gaf nog een bloemenkrans aan het bruidspaar mee.

Vervolg volksspelen
Toen de optocht het dorp verliet, werd op het Wilhelminaplein het verdere feestprogramma afgewerkt met de volksspelen: eierloopen (38 deelnemers), broodje-happen (28 deelnemers) en na de middag het fietsenrijden met hindernissen (om flessen heen) voor jongens boven 12 jaar (32 deelnemers). Terwijl de Naaldwijkse muziekgezelschappen meetrokken met de optocht, nam fanfarekorps ‘Juliana’ uit Monster de plek in de muziektent over.Ongeveer half 4 kwam de bruiloft van Kloris en Roosje terug uit ‘s Gravenzande en trad nogmaals een paar keer op.

Optocht Historisch Archief Westland

De optocht zelf, die haar route had gewijzigd door eerst naar 's-Gravenzande te gaan en op de terugweg pas over de Maasdijk, kwam omstreeks kwart voor 5 weer in Naaldwijk terug. De stoet werd hier ontbonden, hoewel veel deelnemers weer naar Honselersdijk moesten om van kostuum te wisselen.

Op het Wilhelminaplein was intussen een plankier opgeslagen voor de uitvoering der Westlandse Gymnastiek-en Schermvereeniging UDI (Uitspanning Door Inspanning). Met vrije oefeningen aan brug, paard en rek, polstokhoogspringen en het keurturnen, oogstte men veel lof.

's-Avonds bleef het geheel droog. De feestverlichting werd ontstoken. Van half 8 tot half 10 gaf muziekvereeniging Advendo een concert met als slotkoraal 'Dank, dankt nu allen God'. Alle amusement op het Wilhelminaplein en Havenplein werd verder goed bezocht. Men was in een prima feeststemming: er golfde een vrolijke menigte door de prachtig versierde en knusse straten.
Het slot van het programma naderde: het vuurwerk, afgestoken op de weide van de heer Hofstede aan de Dijkweg, slaagde uitstekend! Een niet te harde wind met een goed donkere lucht als achtergrond en in transparante letters: ‘Heil Neerlands Onafhankelijkheid’. En natuurlijk de gebruikelijke zware kanonnades aan het einde van de vuurwerkshow.
Na afloop van deze tweede avond bleef een groot deel van het publiek nog vrolijk nahangen op het feestterrein.
'Moge het weer de feestelijkheden al niet begunstigd hebben, toch meenen wij dat de regelingscommissie, de vooruitzichten in aanmerking genomen, alle reden heeft om met tevredenheid op de viering van ons Onafhankelijkheidsfeest terug te zien!', las men later in de krant.

Een eeuwfeest later in 2013, op 30 april 2013 vond de inhuldiging van prins Willem-Alexander van Oranje-Nassau plaats als koning van Nederland. Het Huis Oranje-Nassau heeft al heel lang een nauwe band met de gemeente Westland. Veel Westlanders weten dat niet.
Misschien nu wat meer?

Met dank aan het Historisch Archief Westland voor het gebruikte beeldmateriaal en de krantenberichten uit 1913 door HVNH-leden Corrie Stolk en Els Spaargaren.

Auteur: Corrie Stolk van HVNH