Streekhistorie: Wat skeletten ons vertellen…

Het onderzoek naar de twaalf skeletten onder het Wilhelminaplein is afgerond. Op 4 februari zal archeoloog Jorrit van Horssen verslag uitbrengen van zijn bevindingen. Dit zal een nieuw licht werpen op het leven in Naaldwijk in de middeleeuwen.

Archeoloog aan het werk in het Wilhelminaplein

In 2017 zijn bij de herinrichting van het Wilhelminaplein veel archeologische vondsten aangetroffen die een ander licht werpen op de historie van Naaldwijk. Het onderzoek was beperkt omdat alleen bij de pomp en de boomaanplanting gegraven is. Hierover is in februari 2018 al een artikel in deze rubriek verschenen. Voor het plaatsen van een boom zijn bij de kerkmuur is een groot gat gemaakt, waarin menselijke resten gevonden zijn. De opgravingen langs de kerkmuur

De kerkmuur is trouwens nog niet zo oud, deze dateert uit 1935. Daarvoor liep de openbare ruimte vanaf de marktplein tot in de kerk. Schilderijen van kerkinterieurs tonen dat ook de binnenruimte onderdeel van het sociale leven was. Een stiekeme afspraak, een picknick en een begrafenis staan gelijktijdig afgebeeld.

Het begraven worden op een plek waar veel mensen komen werd in de middeleeuwen als prettig ervaren. Dan werd er nog eens aan je gedacht, ook zonder dat je een grafsteen had. In de kerk nabij het altaar en het koor was de beste - en daarmee duurste - locatie. Daar lag je ook nog eens dicht bij God. Buiten aan kille noordkant was vaak het goedkoopst. In Naaldwijk liep het kerkhof tot aan de huizen aan de Kerkstraat die als een ring om het kerkgebouw heen ligt. En - zoals nu blijkt - ook tot onder het plein, wat de centrale ontmoetingsplek was en waar markten en kermissen gehouden werden.

Tekening en locatie van de opgraving

Dit in tegenstelling tot de rustgevende en groene begraafplaatsen we nu kennen en buiten het centrum gesitueerd zijn. Dit heeft uiteraard redenen. De volksgezondheid liet duidelijk te wensen over. Pokken, pest en cholera waren gebruikelijke ziekten. Maar ook een simpel griepje kon je fataal worden. Besmettingsgevaar was groot en de drinkwaterkwaliteit slecht. Ook het kraambed was een spannende plek waar zowel moeder als kind om het leven vochten. Begrafenissen hoorden bij het dagelijks leven. In Naaldwijk zal het gemiddelde op een of twee doden per week hebben gelegen. In de kerk zal minder vaak begraven zijn, want dat was duur. De vloer van de kerk was niet dicht genoeg om de rottingslucht onder het oppervlak te houden. De uitspraak 'Rijke stinkerd' komt hier vandaan. Tijd dus om een andere locatie te gaan zoeken. De omslag naar het huidige idee van begraven is niet van de ene op de andere dag tot stand gekomen.

Grafsteen op RK Kerkhof aan de Dijkweg

Napoleon was er wel mee begonnen. Vanaf 1804 werd het verbod op begraven in de kerk in Frankrijk ingevoerd en niet veel later ook in Nederland. Maar de Hollander laat zich zijn tradities niet makkelijk afnemen. Hoewel de lijkenlucht in de kerk en ook daarbuiten voor ongemakken zorgden, werd na zijn vertrek de wet in 1813 weer ingetrokken. In 1829 was het Koning Willem I die er alsnog een einde aan maakte. Begraven in kerken, kapellen en gebedshuizen werd verboden en nieuwe begraafplaatsen moesten buiten de bebouwde kom een plek krijgen. In Naaldwijk werd dat aan de Dijkweg nabij de huidige Verdilaan. Zie ook het artikel over het RK kerkhof van Corry Schreuder-Fransen.

Schema van de ligging van de skeletten

De botten die in 2017 in het Wilhelminaplein zijn gevonden, behoren bij twaalf skeletten van zowel mannen, vrouwen en kinderen die vermoedelijk in de 15e een 16e eeuw gestorven zijn. Bij onderzoek in laboratoria is gekeken naar hun leeftijd, lengte, gebit en doodsoorzaak. Aan de hand hiervan weten we nu meer over de middeleeuwse bewoners en hun welvaart, ziektes en eetgewoonten.

Wat zijn we precies te weten zijn gekomen over deze vroege Naaldwijkers? Dat zal Jorrit van Horssen van Archeologie Delft op dinsdagavond 4 februari onthullen. Hij heeft recentelijk zijn onderzoek afgerond, waarin hij ook de resultaten van eerdere opgravingen in het centrum betrokken heeft. De lezing wordt gehouden in het Pleincentrum van Bij5 naast de Oude kerk en vlak bij de bijzondere vindplaats.

Meer informatie is te vinden op www.hvnh.nl

Afbeeldingen 1 t/m 6 en 8 zijn afkomstig van Archeologie Delft

Auteur: Jolanda Faber van de Historische Vereniging Naaldwijk-Honselersdijk