Streekhistorie: Groenteveiling Naaldwijk

Op het ogenblik is er nog tot en met 25 februari 2018 in het Westlands Museum een tentoonstelling te zien over de Westlandse Veilinggeschiedenis. In het kader daarvan wil ik iets vertellen over de Naaldwijkse groenteveiling en wel omdat het laatste restant van het laatste veilinggebouw binnenkort gesloopt gaat worden.

De meeste groenteveilingen in het Westland zijn opgericht in 1889. Er werd een veilingvereniging voor het gehele Westland opgericht met plaatselijke afdelingen. In Naaldwijk ging de oprichting van een veiling nogal moeizaam dat kwam o.a. door het feit dat er in Naaldwijk veel tuinders waren die ook in de handel zaten. Zij waren in het begin wantrouwig omdat ze bang waren dat de oprichting van de veiling hen overbodig zou maken. De eerste veiling werd gehouden in juni 1890 in café Torenburg aan het Wilhelminaplein. Eigenaar Houniet maakte van de bovenverdieping een zaal die geheel voor de veiling bestemd was. Die zaal kreeg een eigen toegang via een trap die te bereiken was door een poort in de Herenstraat. Dit was een heel gedoe, alles naar boven dragen en weer naar beneden en dan nog 400 m van en naar de Haven (nu Havenplein), want het belangrijkste transportmiddel in die tijd was het schip. In 1900 besloot men een eigen nieuw gebouw aan de Haven te realiseren. Het veilingbestuur kocht een huis met een stuk grond waar een grote loods werd gebouwd onder leiding van meester timmerman W. Dessing.



Veilinggebouw aan de Haven, 1900



Veilinggebouw aan het Zuideinde, 1909



Sloop van het veilinggebouw aan het Zuideinde, pas in 2017!!!

Spoedig na de ingebruikname bleek de inrichting niet te voldoen. De lijnen van de aan- en afvoer waren verbeterd, maar de situering van het gebouw was een vergissing. Er was te weinig ruimte rondom het gebouw en maar één smalle toegang, die als in- én uitgang fungeerde. Vanaf 1900 begon de omzet van de veiling enorm te groeien en er was in dit nieuwe gebouw niet genoeg plek om alle producten te kunnen bergen. Al in 1907 werd er een commissie benoemd die opdracht kreeg om een oplossing te bedenken. De commissie kwam al snel tot de conclusie dat de enige oplossing was nieuwbouw aan de westzijde van het dorp bij vaarwater en aan het WSM-spoor. Dit advies werd in eerste instantie door de ledenvergadering verworpen omdat men het te duur vond. De situatie aan de Haven bleek echter onhoudbaar en daarom werd na enkele jaren besloten aan het Zuideinde een nieuwe veiling te bouwen. In juni 1909 werd het door A.G.W. Dessing ontworpen gebouw in gebruik genomen.



Veilinggebouw aan de 's-Gravenzandseweg, gebouwd in 1926



Neerzethal van de veiling aan de 's-Gravenzandseweg



Het veilingcomplex aan de 's-Gravenzandseweg

Er rustte echter geen zegen op de Naaldwijkse veilinggebouwen want ook dit nieuwe gebouw en dan vooral het terrein er omheen bleek al snel te klein. Door de aanleg van een goede spoorverbinding, die ook aansloot op het internationale net, was in het begin van de 20ste eeuw de vraag vanuit Duitsland enorm gegroeid. Door de gestegen vraag groeide ook de aanvoer van producten die door het veilingbestuur niet goed was ingeschat. De Naaldwijkse tuinders waren blijkbaar ook voorzichtig en daardoor bouwde men wat op dat moment nodig was. De financiën waren altijd een heikel punt en men was niet bereid al te investeren voor de toekomst. Op het moment dat de veiling in 1909 in gebruik werd genomen was die al te klein. Om de ruimteproblemen op te lossen werd er in 1911 grond bijgekocht om het veilingterrein te vergroten en ook de haven kon worden uitgebreid. Dit was echter niet genoeg en men wilde verder uitbreiden. Het veilingbestuur wilde het nu goed aanpakken. Bij het zuideinde was niet genoeg ruimte voor uitbreiding en daarom werd er een plan ontwikkeld om helemaal opnieuw te beginnen aan de 's-Gravenzandseweg. Men zou dan de tuin van het Proefstation voor de tuinbouw kopen. Dit terrein lag aan het WSM-spoor en er was ruimte om een grote haven uit te graven. Dit plan werd in eerste instantie goed ontvangen, maar was erg duur en dat schrok nogal wat leden af. De onderhandelingen met de proeftuin duurden lang en toen begon de oppositie zich te organiseren. Zij vonden dit plan een te groot financieel risico en wisten te bereiken dat een meerderheid het plan wegstemde. Men bleef doormodderen aan het Zuideinde.



Sloop van de veilinggebouwen aan de 's-Gravenzandseweg omstreeks 1975



Het kantoorgebouw van de veiling uit 1965 met het kunstwerk aan de gevel



Het in 2017 beschadigde kunstwerk

In 1924 ging dat echt niet meer, de aanvoer was zo gestegen dat er iets moést gebeuren. Het oude plan op het terrein van het Proefstation werd weer uit de kast gehaald. De onderhandelingen voor aankoop verliepen vlot en ook een naastgelegen tuin kon het veilingbestuur aankopen. Er was nu een zeer geschikt terrein beschikbaar waar een modern veilinggebouw gerealiseerd kon worden, met een fustloods, ruimtes voor kooplieden en een haven. Het was wel een kostbare operatie die ruim een half miljoen gulden ging kosten, maar de vooruitzichten in die periode waren goed en op 22 juli 1926 kon het nieuwe veilingcomplex feestelijke geopend worden. Nu was er meer dan genoeg ruimte, ook voor toekomstige uitbreidingen. De veiling is hier gebleven tot in de jaren zeventig van de 20ste eeuw. Toen gingen alle veilingen in de verschillende Westlandse dorpen met elkaar fuseren waarna er nog drie grote veilingen overbleven. De leden van groenteveiling Naaldwijk sloten zich in 1972 aan bij veiling Westland Zuid in 's-Gravenzande en veiling Delft-Westerlee in De Lier. Het merendeel van de veilinggebouwen werd toen gesloopt voor de bouw van de nieuwe woonwijk Opstal. Eén deel bleef gehandhaafd, dat was de hal met de veilingklok en het gedeelte met de kantoren voor de administratie. Dit deel werd in 1972 verbouwd tot politiebureau en brandweerkazerne. De politie is inmiddels vertrokken en als ook de brandweer een nieuwe behuizing heeft zal dat gebouw (gedeeltelijk) worden afgebroken. Dit deel van de veiling was overigens pas in 1965 gebouwd en bij de officiële opening werd door de gemeente Naaldwijk een kunstwerk van keramiek geschonken aan de veiling. Dit kunstwerk bevindt zich nog steeds aan de gevel van het voormalige politiebureau. Bij de sloop zou dit zorgvuldig verwijderd worden en dan naar het museum vervoerd worden. Helaas is het kunstwerk een half jaar geleden ernstig beschadigd doordat iemand het gemeentewapen van Naaldwijk er met een slijptol heeft afgehaald. We hopen dat dit nog gerestaureerd kan worden.

Auteur: Ton Immerzeel van het Westlands Museum