Streekhistorie: Geschiedenis van de bibliotheek in Maassluis

De bibliotheken van Maassluis en Vlaardingen zijn samen gegaan en heten voortaan Bibliotheek De Plantaan. De naam van de Maassluise bieb was voorheen Bibliotheek Maassluis/Midden Delfland, daar weer voor was het de Openbare Bibliotheek en die was ontstaan uit de Evangelisatie Bibliotheek. Reden om eens te kijken naar het ontstaan van deze bibliotheek in Maassluis.

In de Adriaan van Heelstraat, op 't Hoofd, was het 'Zaaltje'. Officieel was de naam Evangelisatielokaal. Het gebouw was eigendom van de Gereformeerde Kerk.



Adriaan van Heelstraat. Links, met de grijze onderpui, het Evangelisatiegebouw.

Bibliotheek in het Evangelisatielokaal, 1950

Daar in die ruimte ontstond ook een bibliotheek. Rond het jaar 1948 werd Cornelis Baatenburg de Jong aangesteld als beheerder van dit lokaal. Hij trof daar een kast aan met een hoeveelheid in slechte staat verkerende boeken. Dit was het bestand van de Evangelisatie Bibliotheek.

De uitleningen vonden plaats op zaterdagmiddag van twee tot vijf. Een voor die tijd logisch tijdstip, want op zaterdagmorgen werd over het algemeen nog gewoon gewerkt. En op de vrije zondag had men de tijd om een boek te lezen en de dag in gepaste rust door te brengen.

Inschrijven aan de keukentafel

Vanaf de start kwam de groei redelijk snel op gang. Al snel kwamen er een tweetal kasten bij, een kast voor de kinderboeken en een voor de jeugdboeken. Niet erg veel later moest er alweer uitbreiding komen voor de meisjesromans.

Alle boeken werden keurig gekaft met het bekende bruine kaftpapier en daarna voorzien van een nummer. Dat kaften en inschrijven gebeurde thuis aan de eettafel van Baatenburg de Jong. Zijn vrouw heeft menigmaal de zucht geslaakt: 'Kunnen we misschien ook nog even eten?'.

De boekenschat bleef groeien, net als het aantal uitleningen. Lang niet elk boek kon en mocht in de collectie worden opgenomen. De boeken moesten toch tenminste op een christelijke leest geschoeid zijn. Het was uiteindelijk wel een bibliotheek van de evangelisatie. Ondanks de selectie vooraf waren er toch altijd lezers voor wie bepaalde zinnen of woorden niet passend waren. Menig boek kwam dan ook voorzien van de nodige doorhalingen terug.



De Boekhandel, tevens bibliotheek, van Fortuin aan de Markt in 1949.

Er waren in die jaren drie boekhandels gevestigd in Maassluis, allemaal op de Markt. Naast het politiebureau was Boekhandel Bergema, op de hoek van de Dr. Kuyperkade was Boekhandel Van Wieren en tegenover deze twee, aan de andere zijde van de Markt, de Boekhandel van Fortuin. De keuze voor een winkelier, in dit geval de eigenaar van een boekhandel, was in die tijd vaak afhankelijk van de kerk waarvan men lid was. Voor de boeken voor de bibliotheek viel de keus op de gereformeerde Van Wieren. Boekhandel Fortuin had in die tijd zijn eigen bibliotheek, dus deze viel als concurrent van de Evangelisatie Bibliotheek natuurlijk af. In een later stadium werd ervoor gekozen om de inkoop van de boeken te verdelen over de drie winkels.

Vier bibliotheken in Maassluis

Naast de twee al genoemde bibliotheken bestonden er nog twee: de bibliotheek van de Nutsspaarbank en de bibliotheek van de roomse kerk. De bibliotheek van de Nutsspaarbank was in de beginperiode de grootste van de vier. Lange tijd was er sprake van een zekere concurrentie.

Van de toen aanwezige bibliotheken was er eigenlijk maar één waar echt groei inzat: de Evangelisatie Bibliotheek. Uit heel Maassluis en zelfs daarbuiten kwamen de lezers. Er was in die tijd nog geen sprake van leden en abonnementen. Men betaalde voor elk boek dat men meenam. De bibliotheek was op zaterdagmiddag een gezellig ontmoetingspunt.

Lezen zonder geloofsovertuiging

Er kwam een moment dat er iets moest gebeuren. De ruimte was te klein geworden om nog te kunnen delen met de andere activiteiten in het Evangelisatielokaal. Er was geen ruimte om nog meer kasten te plaatsen. Ook werd in die tijd duidelijk dat de vlag 'Evangelisatie Bibliotheek' de lading niet meer dekte. De bieb stond goed aangeschreven bij heel veel mensen in Maassluis. Er bestond behoefte aan een bibliotheek zonder drempels. Het wel of niet aanhangen van een geloofsovertuiging mocht geen belemmering zijn om de bibliotheek te bezoeken. Er moest gezocht worden naar een oplossing.



Oprichtingsvergadering in het Zeemanshuis van de zelfstandige bibliotheek in 1961. (Foto Teunissen uit Maassluis)

Na overleg kwam men tot de conclusie dat er een zelfstandige bibliotheek moest komen, weliswaar met een christelijke grondslag. Er werd een bestuur gevormd bestaande uit: ds. Mak (gereformeerd), ds. Meyer (hervormd), mevrouw Van Dijck (burgemeestersvrouw), Van der End (drukkerij), C. Baatenburg de Jong en waarschijnlijk nog een of twee personen.

Bibliotheek Hoogstraat 13, 1961

Een van de eerste besluiten was om op zoek te gaan naar een eigen pand, dat niet gedeeld behoefde te worden en dat meer centraal in Maassluis zou liggen. Dit pand werd gevonden aan de Hoogstraat: het voormalige pand van kapper Dijkhuizen, gelegen naast het Gemeenlandshuis. Het pand werd gehuurd van Willem Oranje, de toenmalige organist van de Groote Kerk, die boven de winkel woonde. Met de huur van dit pand ontstond de mogelijkheid van twee aparte afdelingen: een voor de volwassenen en een voor de jeugd, elk met een eigen ingang. De ingang voor de jeugd kon aan de Stadhuiskade komen. Deze ingang is echter nooit in gebruik genomen. De inpandige trap bleef in gebruik als toegang tot de jeugdafdeling.

Bij een nieuwe bibliotheek moest ook een nieuwe naam komen. Duidelijk moest in de naam de oorsprong en achtergrond van de bibliotheek te herkennen zijn. Zo ontstond de nieuwe naam 'Christelijke Openbare Bibliotheek'. Dus een christelijke bibliotheek, maar dan wel voor iedereen. In het najaar van 1961 was het dan zover dat de bibliotheek geopend werd door Burgemeester Van Dijck.

Het aanbod aan boeken nam steeds meer toe, net als het aantal lezers. De lezers werden met de invoering van een abonnementensysteem voortaan leden. De registratie van de leden en abonnementen en daarmee ook de vastlegging van de uitleningen begon steeds meer aandacht te vragen. Ook de openingstijden werden uitgebreid. Kortom, de belasting voor de vrijwilligers werd steeds groter.

Ook de behoefte aan een goede catalogus nam steeds meer toe. Naast een catalogus in kaartsysteem, die voor eenieder ter inzage was, kwam uiteindelijk ook een gedrukte versie in boekvorm, die voor iedereen verkrijgbaar was. Elk jaar kwam er een nieuwe uitgave van de catalogus.



De bibliotheek in de Hoogstraat. (Foto Teunissen uit Maassluis)



Officiële opening van de bibliotheek Hoogstraat 13 door burgemeester Van Dijck in 1961. (Foto Teunissen uit Maassluis)

Door de toenemende drukte werd duidelijk dat er een grote behoefte was aan een vaste beroepskracht. De uiteindelijke invulling zou echter nog een aantal jaren op zich laten wachten. Het was ook duidelijk dat het pand aan de Hoogstraat door de groei van het aantal boeken en lezers op den duur niet voldoende ruimte zou bieden. Ook de plaats aan de Hoogstraat werd door de groei van het aantal lezers en daarmee de groei van het aantal vervoermiddelen langzaam een probleem. De Hoogstraat was toen nog een druk bereden weg met heel smalle trottoirs, dus waar liet je dan een groot aantal fietsen? Voor auto's was al helemaal geen plaats.

Bibliotheek aan de Haven, 1967

Het was dus van belang om een gebouw met voldoende ruimte te vinden, liefst op een aantrekkelijke plaats, goed bereikbaar en met voldoende ruimte voor het plaatsen van de diverse vervoermiddelen.

Dit gebouw werd uiteindelijk in 1967 gevonden aan de Haven 27, het voormalige kantoor van Dirkzwager. De toenmalige gebruiker, de Volks Krediet Bank, ging het gebouw verlaten. Hiermee kwam er een mooie grote ruimte ter beschikking. Op de begane grond was ruimte voor de afdeling voor de volwassenen. Op de eerste verdieping (bereikbaar via de achteringang) was voldoende ruimte voor de jeugdafdeling en ook was er een goede ruimte voor een leeshoek met kasten voor naslagwerken.

Vanaf dit moment kwam de professionalisering op gang. Via de Bibliotheekcentrale in Dordrecht ging de eerste gediplomeerde assistente in het gebouw aan de Haven aan het werk. Zij was verantwoordelijk voor de dagelijkse gang van zaken.



Het Poldergebouw aan de Rozenlaan bood onderdak aan de bibliotheek.

Bibliotheek aan de Rozenlaan en de Uiverlaan

Vanaf de Haven is de bibliotheek op 1 februari 1971 verkast naar een tijdelijk gebouw aan de Rozenlaan. Daar was het gebouw van de Ichthuskerk neergezet, een houten 'noodkerk' die overbodig was geworden toen kerkgebouw De Ark in gebruik was genomen.

Toen het gebouw voor de bibliotheek naast zalencentrum Koningshof gereed was opende de Openbare Bibliotheek op 17 mei 1975 haar deuren aan de Uiverlaan 18. Van half 1999 tot december 2000 betrok de bibliotheek een tijdelijke huisvesting aan de Ibisstraat in een oud schoolgebouw. In die tijd werd aan de Uiverlaan de bibliotheek op dezelfde plek opnieuw gebouwd. Op 1 december 2000 opende de bibliotheek in het nieuwe gebouw aan de Uiverlaan 18.

De naamgeving veranderde voor de derde maal. De naam Christelijke Openbare Bibliotheek was, net als de Evangelisatie Bibliotheek, hiermee geschiedenis.

Bibliotheek aan de Uiverlaan (1975-1999).

Bron: Bovenstaande tekst is gebaseerd op een uitgebreider artikel in HS 66 van Niko Baatenburg de Jong, zoon van de oprichter van de Evangelisatie Bibliotheek in Maassluis.

Auteur: Ineke Vink van de Historische Vereniging Maassluis