Streekhistorie: Nog geen harmonie op de plaats van De Harmonie

In Naaldwijk heeft DE Harmonie gestaan, op de hoek van de Verdilaan en de Dijkweg. Dit verenigingsgebouw van Fusica, dat in de voormalige pastorie gevestigd was, is in 2009 in alle haast afgebroken toen het in aanmerking kwam om een gemeentelijk monument te worden. Al tien jaar ligt het terrein braak. Nu zijn er nieuwe plannen voor bebouwing in de maak, maar hebben we iets geleerd over monumenten en de waarde ervan? Hoe doen we recht aan een historische omgeving?

Laten we eerst kijken wat er na de sloop van de Harmonie over is aan monumentale en waardevolle objecten in de omgeving.



Een kerkhof zonder kerk, maar wel uniek en een prachtige plek voor rust en bezinning

In 1828 is bij de toenmalige kerk aan de Dijkweg een stuk grond aangekocht voor een eigen katholieke begraafplaats. Het lag in die tijd ver genoeg buiten het centrum van Naaldwijk. De kerk die onopvallend achter de pastorie lag, is in 1870 afgebroken. En ook zijn opvolger die naast de pastorie gebouwd was, is al bijna een eeuw gelopen gesloopt. Maar het kerkhof is tot 1982 in gebruik gebleven. Nu is het een oase van rust. Lees ook het artikel wat eerder in deze rubriek verschenen is.

Een woonhuis met hek en prieel en bovendien een mooi verhaal.

Huize Bijdorp dat tegenover de Harmonie ligt, is in 1836 gebouwd als dokterswoning en heeft later als rusthuis van de hervormde kerk dienst gedaan. Met de grote tuin en een prieel uit 1907 vormt het nu nog een blikvanger. Het is met recht een rijksmonument. Lees meer op https://www.monumentaalwestland.nl/achtergrond-drie-monumenten-op-een-kavel-aan-de-dijkweg/



Het eerste station van Naaldwijk

Het tramspoor van de WSM liep tot 1907 over de Dijkweg en had zijn eindpunt voorbij de pastorie. Het station aan deze tramlijn is in 1895 gebouwd en ligt wat noordelijker (richting Honselersdijk), zodat er ruimte was voor rangeren. Dit gemeentelijk monument is herbestemd tot appartementencomplex. Het is geen opvallend gebouw maar wel onderdeel van het verhaal over de WSM in Naaldwijk.



Het Monument voor de Gevallenen

Sinds 1953 staat langs de Verdilaan het oorlogsmonument op de locatie waar tussen 1829 en 1865 de algemene begraafplaats van Naaldwijk gelegen moet hebben. Elk jaar op 4 mei wordt de Verdilaan hier afgezet om de herdenking plaats te laten vinden.

Samen vormen deze verschillende monumentale objecten bijna een gesloten cirkel om het bouwterrein. De vraag is dus: wat heb je in het midden nodig om recht te doen aan deze waardevolle omgeving? Hoe passen we er iets in dat ruimte laat voor de beleving van ons erfgoed? Welke randvoorwaarden stellen we als samenleving aan dit soort unieke locatie? Willen contrasteren of gaan we voor harmonie en verfijning.



De Verdilaan is een verkeerstechnische ingreep uit de jaren zeventig om het centrum van Naaldwijk beter te ontsluiten. Het heeft geen eenduidig karakter en de meeste gebouwen keren zich wat van de weg af. Stedenbouwkundig zou je kunnen pleiten voor een stevige bebouwingsrand om de overgang tussen het oude centrum en de nieuwbouw te markeren. Dat zou dan aan de noordzijde kunnen zoals ook bij het nieuwe gemeentehuis het geval is. Dit glazen gebouw heeft de entree prominent aan de verkeersader en niet aan de oudere Stokdijkkade. De vraag is of de kruising met de Dijkweg ook op deze manier vormgegeven moet worden en welke bouwmassa en uitstraling wenselijk is op deze locatie.



De Stokdijkkade en de Dijkweg worden allebei doorsneden door de Verdilaan, en hoewel de bebouwing even ver van elkaar staat, zijn ze niet met elkaar te vergelijken. De Stokdijkkade heeft eind jaren zestig zijn open en landelijke karakter verloren en heeft aan een zijde een woonfunctie gekregen, aan de andere zijde staan voornamelijk kantoorpanden. Op de plaats waar ooit de vaart liep, wordt geparkeerd. De kunst is hier om de verbinding met het centrum beter vorm te gaan geven.



De Dijkweg is meer intiem qua beleving en meer gevarieerd in functie. Het grootste deel van de bebouwing is van voor de oorlog en bestaat uit huizen met voortuinen. Hoewel ook hier al grotere ingrepen gedaan zijn, is de historie nog voelbaar en dat maakt dat dit een populaire fiets- en wandelroute is. Omdat het karakter van deze oude verbindingsweg aan beide zijden van de Verdilaan niet wezenlijk verschilt, zou continuïteit het uitgangspunt moeten zijn voor verdere invullingen langs de Dijkweg.

Als vereniging pleiten we voor respect voor het karakter van de Dijkweg en voor de waardevolle objecten in de directe omgeving. Dus niet contrasteren, wat de snelle oplossing is in een complexe omgeving, maar op zoek gaan naar harmonie en verfijning. Het vereist onderzoek en studie naar bouwmassa, functie, toegang en materiaalgebruik, waarbij alle belangen erkend en gewogen worden. Dat is niet makkelijk en het kost meer tijd en vakmanschap. Maar het is uiteindelijk de moeite meer dan waard, omdat niet alleen het gebouw zelf, maar ook de omgeving en wij allemaal erbij gebaat zijn.

Met dank aan HAW en Wim Valstar voor het gebruik van foto's.

Auteur: Jolanda Faber van HVNH