Streekhistorie: "Er zijn geen katholieke tomaten en ook geen protestante"

Er zijn geen katholieke tomaten en ook geen protestante. Toch waren de belangenorganisaties in de tuinbouw lange tijd sterk verzuild. Nog in 1950 werd het katholieke tuinders verboden een neutraal blad te verspreiden. In 1971 ontstond echter meer samenwerking in de 3 HLO's. Die samenwerking verliep zo goed dat in 1992 de Westelijke Land- en Tuinbouwbond werd opgericht.

De verzuiling en ontzuiling van de Westlandse tuinbouw is onderwerp van een postuum verschenen bijdrage van dr. Ir. Aad Vijverberg in het Jaarboek 2018 van het Genootschap Westland. De bijdrage van Aad Vijverberg, aan wie in het jaarboek een In Memoriam is gewijd, geeft een schets van de ontwikkelingen sinds begin vorig eeuw. In de tijd voor de Tweede Wereldoorlog was de organisatie van de tuinbouw sterk verdeeld. Die verdeeldheid uitte zich levensbeschouwelijk maar ook lokaal. Zo was het loon dat de LTB-tuinders in Poeldijk betaalden systematische hoger dan dat in Naaldwijk.

De bestuurders van de 3 HLO's met secretaris Arie van der Lee.

Om de tegenstellingen te overbruggen werd in de jaren dertig de Nederlandse Tuinbouwbond opgericht, die in Zuid-Holland echter een sterk nationaal-socialistisch karakter kreeg. In januari 1941 verboden de bisschoppen katholieke tuinders op straffe van excommunicatie om lid te zijn van NSB-organisaties. Na de oorlog waren er nieuwe pogingen om de verzuiling te doorbreken. Dit stuitte in het Westland echter op verzet van Jan Barendse uit Poeldijk Ook elders werd vastgehouden aan de vooroorlogse verhoudingen. ,,Jouw belangrijkste taak is het om zeep helpen van de neutrale organisaties'', zei secretaris P.G. Tel van de LTB-tuinbouwvakgroep tegen een andere bestuurder. Na de jaren zestig zette echter in rap tempo de ontzuiling in.

Vaandels

De rijk geïllustreerde bijdrage van drs. Frank de Klerk geeft onder de titel RK vaandels in het Westland een inkijkje in de katholieke zuil. Met name in de parochies van Poeldijk, Naaldwijk, Wateringen en Monster bevinden zich nog talrijke vaandels waaronder die van de LTB. De oudste vaandels dateren uit het begin van de twintigste eeuw, toen de organisatie van de samenleving op levensbeschouwelijk grondslag werd opgezet. Voor de aanschaf van een vaandel werden vaak kosten noch moeite bespaard. De vaandels van standsorganisaties, verenigingen en congregaties geven een goed beeld van het Rijke Roomse leven in het Westland.



Vaandel H. Adrianus

In 2014 kreeg de r.k. Adrianuskerk in Naaldwijk vier lang verloren gewaande vaandels terug. In een loods van de aannemer diein 1971 een verbouwing aan de kerk uitvoerde, lagen deze vaandels opgeslagen. De aannemer liet via zijn administrateur bij de parochie polsen of er nog interesse in de vaandels was. De parochie hoefde niet lang te twijfelen. Het betrof drie van de mooiste vaandels uit de tijd van het Rijke Roomse leven, vervaardigd door het befaamde atelier Fermin uit Den Haag.

De vaandels zijn zeer waarschijnlijk van het begin van de vorige eeuw en verdwenen bij de grote verbouwing van de kerk in 1971. Door critici wordt deze tijd aangeduid als de Tweede Beeldenstorm. Net zoals in 1566 tijdens de Reformatie kerkinterieurs werden gezuiverd, had in de kerk een reiniging plaats van als overbodig beschouwde beelden, muurschilderingen, vaandels en andere decoraties. Grote gangmakers waren doorgaans jonge priesters, die zich geïnspireerd voelden door de geest van het Tweede Vaticaans Concilie. In de jaren na dit Concilie was er een sterke hang naar versobering.

De vier teruggevonden Naaldwijkse vaandels zijn van de heilige Adrianus, patroon van de parochie, de derde orde van Sint Franciscus, de vriendenkring van het Allerheiligst Sacrament en de Katholieke Arbeidersbeweging met een afbeelding van Sint Willibrord. Deze vaandels zijn van hoge artistieke waarde en hadden ooit een functie in het katholieke leven. Zij werden in de tijd van het Rijke Roomse leven onder andere meegedragen in processies. De drie eerst genoemde vaandels zijn gemaakt door het atelier Fermin.





Historische plattegronden Monster

Monster

Dr. Adri van Vliet bespreekt in het artikel Ambtenaren, vierscharen, meesters en voogden de bestuurlijke verhouding tussen Monster en Ter Heijde in de 17de eeuw. Wij lezen dat in Monster tussen 1610 en 1670 in totaal 61 landlopers zijn opgepakt waaronder 18 Engelsen en 9 Schotten. Zij werden verbannen. Bij terugkeer werden zij op het schavot voor de Grote Kerk tentoongesteld. Vaak waren het zwervende soldaten. Ter Heijde was in die tijd groter dan Monster. Het kerkdorp kreeg einde 16de eeuw een eigen soort dorpsraad, het College van Voogden. Het bestuur haalde zijn inkomsten uit een heffing op de consumptie van bier, wijn en de visserij. Op een half vat bier werden drie stuivers accijns geheven. De auteur verrichtte onderzoek in het Nationaal Archief, het Nationaal Archief, het Historisch Archief Westland en het archief van de Nederlands Hervormde kerk in Monster en Ter Heijde.

Stadsgezicht Monster

Het jaarboek bevat voorts artikelen over de ontwikkeling van de fa M. Valstar naar de Best Fresh Group, de wegbetering in het Westland rond 1930, de klok van 't Woudt, Everaard van Vlaardingen en een grafelijke hof in de Lier?. De archeologische kroniek van het Westland over 2017, een bibliografie Westland 2017, een verslag van de Oud-Westlandprijs, In Memoria van Wim Kögeler en Aad Vijverberg en het jaarverslag van het Genootschap Oud-Westland van de secretaris maken het jaarboek compleet. Het boek is vanaf 17 september voor € 14,95 te koop in het Westlands Museum en boekhandel Vingerling.

Frank de Klerk van het Historisch Genootschap Oud Westland