Streekhistorie: Wind en water geven Westland nog steeds vorm

Het landschap van West Nederland geldt als relatief jong. Toch gaat de vorming van het landschap in het Westland duizenden jaren terug. Factoren als water en wind, die destijds het landschap vorm gaven, laten nog steeds hun krachten gelden. Zij vormden het onderwerp van een lezing van geoloog dr. Bert van der Valk voor het genootschap Oud-Westland in de Noviteit in Monster.

Van der Valk weet waarover hij spreekt. Hij studeerde geologie aan de Vrije Universiteit in Amsterdam en promoveerde 25 jaar geleden op het Nederlandse strandwallenlandschap. Hij maakt in de geologie van het Westland onderscheid tussen tenminste drie oude landschappen waarvan de vorming teruggaat tot meer dan 6000 jaar gelden: een oud getijdenlandschap met lage, al bewoonde strandwallen, het landschap van de pre-romeinse inbraken van de zee in een veenlandschap en het landschap van de huidige kust.

Die eerste twee landschappen zijn nog maar beperkt zichtbaar, je moet echt weten waar je bent. Aan de hand van theorie en praktijk gaf van der Valk een "guided tour" met behulp van platte gronden en foto's. Hij doorkruiste de gemeente Westland van oud naar jong landschap en van oost naar west over het hedendaagse autowegennet.

Watersnood

Bepalend voor het landschap zijn een aantal doorbraken in de zandwallen vanuit de zee. De zee is lang een grote bedreiging geweest voor het achterliggende gebied. Het Hoogheemraadschap van Delfland zag zich gedwongen om strandhoofden te bouwen. Dat was nodig omdat op sommige plekken de duinen slechts vijf meter breed en acht meter hoog waren. ,,Tijdens de watersnood van 1953 is er bij Ter Heijde bijna een doorbraak van de zee geweest'', zei Van der Valk.



De stijging van de zeespiegel is volgens de geoloog een punt van aanhoudende zorg. ,,Daar moeten wij echt over nadenken'', zei van der Valk. ,,De afgelopen duizend jaar is de zeespiegel nauwelijks gestegen. Nu dreigt de zee in 100 jaar tijd 20 centimeter te stijgen. Het probleem wordt nog versterkt door de daling van de bodem ten gevolge van het onttrekken van grondwater. De bodem kan daardoor vele meters inklinken. Tokyo is een voorbeeld van wat er kan gebeuren. Daar daalde de bodem door de onttrekking van grondwater 6 meter in 100 jaar tijd.''

Zandmotor

In zijn werk houdt Van der Valk zich professioneel bezig met de kustverdediging. De vijand is in dit geval het water. Duinen en strandwallen hebben naast bescherming nog twee andere belangrijke functies: waterwinning en toerisme. ,,Die waterwinning heeft ervoor gezorgd dat de duinen grotendeels behouden zijn gebleven en niet zijn volgebouwd'', zei Van der Valk. ,,Sinds 1995 zijn wij in Nederland bezig met uitbouw van de duinen door zandaanvoer aan de zeekant. Dat werkt veel beter dan versterking van de duinen door ophoging. Die oplossing is 2 à 3 keer zo duur dan aanvulling van zand op de stranden. Een kuub zand voor de zandmotor kostte slechts € 2,50. Dat zand is 10 kilometer uit de kust op 20 meter diepte opgepompt. In Singapore moeten zij het 100 kilometer verder van 100 meter diep halen. Er zijn weinig landen die zoveel land zo dicht voor de deur hebben liggen. Wij weten niet hoe rijk wij zijn.''

Auteur: Frank de Klerk van Genootschap Oud Westland