Streekhistorie: Kwintsheul zestig jaar grenzenloos

Twee weken geleden werd herdacht en gevierd dat de gemeentegrenzen die Kwintsheul verdeelden werden gewijzigd. Tijdens de bijeenkomst in het centrum van het dorp nam de voorzitter van de Historische Werkgroep Oud-Wateringen & Kwintsheul de toehoorders mee door de rijke geschiedenis van Kwintsheul. Hier is zijn verhaal.

Beste Heulenaars,

Vandaag, 1 juli 2017, is het zestig jaar geleden dat Kwintsheul als dorp binnen één gemeente is komen te liggen. Voor die tijd was Kwintsheul één gemeenschap. Als voorbeeld de Harmonie van Gregorius, die ons vandaag voorging. Deze bestaat dit jaar al negentig jaar.

Kwintsheul was voor 1600 nog geen dorp. Er waren enkele boerderijen. Grenzen werden gevormd door eigendommen van kloosters en landheren. Zo liep in de veertiende eeuw het land van de Abdij van Loosduinen tot aan de Kerkstraat, waar toen een Uithof - een boerderij van de Abdij - lag. Pas in de zeventiende, de Gouden Eeuw, ontwikkelde zich een buurtschap op het kruispunt van de weg Wateringen-Naaldwijk en de Holle en Lange Watering onder andere doordat ook veel weideland werd omgezet in boomgaarden. Kwintsheul wilde wel één zijn, maar tot de Franse revolutie had het volk niet veel te vertellen. Maar in 1798 en 1812 werd al over het 'grenzenprobleem' van Kwintsheul gesproken.

In 1828 werd door Gedeputeerde Staten van Zuid-Holland al gevraagd of het niet zinvol was Kwintsheul 'te verenigen met een gemeente' om te komen tot vermindering van administratieve kosten voor de ingezetenen. Men had problemen met de lange afstand naar Monster, de armenzorg en armenkassen, het onderwijs, de diverse belastingen, het kerkbezoek, de begraafplaatsen, de veldwachters, de brandweer etc. In het jaar 1825 werden zes lantaarnpalen in Kwintsheul geplaatst, waarvan Wateringen en Monster ieder de helft betaalden.

In 1843 deed de gemeente Wateringen een voorstel aan gemeente Monster om het gedeelte van Monster ten oosten van de Hollewatering tegen een billijke schadevergoeding burgerlijk onder Wateringen te brengen. Dat viel niet in goede aarde bij Monster. In 1850 diende de gemeenteraad van Wateringen mede met steun van grote grondeigenaren een rekest in om het Monsterse deel van Kwintsheul naar gemeente Wateringen te halen, wat ook toen niet lukte.

In 1914 werd door 64 ingezetenen van Monster, behorende bij het kerkdorp Kwintsheul, aan het college van Wateringen gevraagd te zorgen dat het Monsterse deel door een annexatie bij gemeente Wateringen gevoegd werd. Een voorstel met tekening ging in 1915 naar Gedeputeerde Staten met de uitnodiging een grenswijziging te ontwerpen. Maar Monster wilde hier weer niet aan meewerken.



Grenspaal op de grens van de gemeenten Naaldwijk en Wateringen (foto: Historisch Archief Westland)

In de jaren twintig richtte Kwintsheul een eigen, soort dubbele, gemeenteraad op i.v.m. de totstandkoming van een ongedeeld Kwintsheul. In 1939 kwamen bij de Provincie de Westlandse burgemeesters van de gemeenten Monster, Naaldwijk en Wateringen op bezoek om de ideeën over de annexaties voor één Kwintsheul toe te lichten. Burgemeester A.J. Verhoeven (Wateringen) hield daar een pleidooi voor: de strijd van 150 jaar moet nu geregeld worden. Naaldwijk had geen echte bezwaren tegen annexatie. Burgemeester G.W. Kampschöer van Monster wenste geen afstand te doen van gronden en verzette zich met kracht, ook financieel. Latere aanjagers voor één Kwintsheul waren met name Piet Vis, burgemeester M.P.A. Meissen en Jan van Vree.

In de nieuwjaarsredes in 1956 en bij vergaderingen van Gedeputeerde Staten ging men al in op de komende grenswijziging in het Westland. De raad van Wateringen stelde dat één bestuurlijke gemeente voor Kwintsheul noodzaak is: 95% van de Monsterse Heulenaars is voor overgang. En de Heulse tuinders zeiden: "tijd is geld". Maar de raad van Monster verzette zich tegen 'eigendomsoverdracht' en stelde dat 'een sportvereniging in zo'n kleine gemeenschap toch niet levensvatbaar is' (we weten nu wel beter met Quintus). De Monsterse raad verwierp het voorstel met 2 leden voor en 13 tegen. De Naaldwijkse burgemeester Hoogenboom wilde wel meewerken om die vreemde toestand in Kwintsheul te beëindigen, maar Wateringen moest niet te veel grond vragen.

De Tweede Kamer nam in februari 1957 uiteindelijk de beslissing over een aantal grenswijzigingen waaronder begrepen dat Kwintsheul per 1 juli 1957 onder één gemeente (Wateringen) zou vallen. Burgemeester Hoogenboom sprak de legendarische woorden: "De Heulenaars waren te vergelijken met dorstige woestijnreizigers, die in een fata morgana het zo begeerde drinkwater menen te zullen vinden, doch in werkelijkheid deze lafenis niet krijgen".



2017-07-01 kwintsheul 60 jaar grenzenloos (foto: Historische Werkgroep OWK)

Monster nam met deemoed afscheid van zijn gronden en inwoners. En de Wateringse (en nu ook Heulse) burgemeester Meissen heette de nieuwe inwoners van harte welkom binnen de gemeente. Een strijd van anderhalve eeuw was geëindigd in de eenheid van Kwintsheul. Op 1 juli 1957 werd 125 hectare grond met 372 inwoners uit Naaldwijk en 928 inwoners uit Monster toegevoegd aan de gemeente Wateringen. Daar hadden de Heulenaars zo'n 150 jaar voor gevochten. En dat werd in 1957 gevierd met het Oranjecomité en Harmonie voorop! Hoera!

De Heulenaars waren toen al één in de organisatie van een aantal zaken, zoals

1870 de bouw van een houten Hulpkerk

1906 vergunning voor bouw Heulse groenteveiling

1910 eerstesteenlegging katholieke jongensschool (Andreasschool in Wateringen)

1916 bouw van het Mariagesticht voor ouderen (in Monster)

1925 eerstesteenlegging katholieke meisjesschool (Theresia van Avilaschool in Monster)

Rede van Chris Batist uitgesproken bij het zestigjarige "één zijn" van Kwintsheul. De herdenking is mogelijk gemaakt door Fonds Westland in het kader van De Glazen Pluim.