De Coöperatie in Maasland
Eind december 2024 werd bij de WOS een bericht gepubliceerd over mogelijk sociale huurwoningen aan de Langetaam in Maasland in het pand van Wonen Midden-Delfland. De woningcorporatie zal in de loop van dit jaar Maasland verlaten doordat zij gefuseerd is met Wonen Wateringen.
Vele Maaslanders zullen zich nog herinneren dat in dit gebouw de winkel van de Coöperatie was gevestigd. Klompen, gereedschappen en diervoeding konden daar worden gekocht. Wat was nu eigenlijk de Coöperatie in Maasland?
Het begin
Eind negentiende eeuw hadden veel landbouwbedrijven het moeilijk. Er heerste een landbouwcrisis, de productie was nog kleinschalig en de afzet op de lokale markt verliep moeizaam. Het ontbrak aan banken die voor financiering en verzekering zorgden. Boeren en tuinders waren overgeleverd aan de gevestigde handel. Die was in vele opzichten dominant, zowel voor de toelevering aan landbouwbedrijven als voor de afzet. In 1876 werd de Coöperatiewet van kracht. Deze wet regelde de coöperatieve vereniging als rechtspersoon met statuten, een bestuur en een maatschappelijk doel. Met de Coöperatiewet konden boeren en tuinders lokaal een belangenbehartigende vereniging oprichten. Het aanbieden van grondstoffen, zoals zaden, kunstmest en landbouwwerktuigen konden gezamenlijk worden geregeld. Ook het vervoer, verpakken, verzenden en vermarkten van landbouwproducten werden vaak via een landbouwcoöperatie georganiseerd.
Het was in het najaar van 1929, toen op initiatief van de heer L. Post, hoofd van de lagere school in Maasland, verkennende gesprekken werden gevoerd. Bijzonder, dat de aanzet van een hoofdonderwijzer en niet van een boer of tuinder kwam. De eerste gesprekken verliepen positief, zodat op 27 januari 1930 kon worden besloten tot de oprichting van de Coöperatie Aankoop Vereeniging voor de Land- en Tuinbouw te Maasland (C.A.V. Maasland). Dat gebeurde in café de Pynas.
Ook de plannen voor een eigen loods verlopen al snel voorspoedig. Het Ministerie van Waterstaat verleende vergunning tot de bouw nabij de trambrug langs de Rijksstraatweg (nu de Maassluiseweg, ter hoogte van Boekestijn). De huur van het stukje grond bedroeg 16,60 gulden per jaar. Er werd een loods door Groenewegen uit Maasland gebouwd van 15 meter bij 5,50 meter voor 1596 gulden. Aan de vlietzijde zaten twee schuifdeuren en drie raampjes.
Groei
In de jaren '30 groeide de vereniging gestaag en dat zette zich na de oorlog voort. In 1947 wordt de eerste vrachtauto - een Ford - gekocht voor de prijs van 3.900 gulden. In 1948 wordt via de Dorpsvereniging een tractor aangeschaft en een schrijfbureau voor de directeur. De vereniging start in die jaren ook met de winkelverkoop. Er wordt een pand aan de ‘s-Herenstraat 43 gehuurd.
's-Herenstraat 43 in 1909, voordat de C.A.V. dit huurde in 1948. Museum De Schilpen, Maasland
In november 1954 koopt de C.A.V. het Tavenu, de winkel en twee woonhuizen aan van Joh. v.d. Berg (het huidige museum De Schilpen). Er wordt een plan ontworpen voor het bouwen van een winkel met kantoor en pakhuis. Later blijkt het Tavenu en de winkel/woonhuizen onder monumentenzorg te vallen en krijgt men geen vergunning voor nieuwbouw.
De bedoeling was aanvankelijk met de heer v.d. Berg een ruil aan te gaan met de gehuurde winkel op nummer 43. Vervolgens blijkt dat v.d. Berg die ruil niet accepteert. Door een Rechterlijke uitspraak, waarbij de kantonrechter ter plaatse de situatie heeft opgenomen, is de heer v.d. Berg in het gelijk gesteld. Woonhuis en winkel bleven in eigendom van v.d. Berg. Achteraf een gelukkige afloop: daar heeft Maasland een uniek museum aan te danken.
Museum De Schilpen. Marjan Vos-Pols
De groei van de C.A.V., zowel van de inkoop als van de winkel, vereiste een ruimere behuizing. Er wordt een nieuwe vestigingsplaats gevonden aan de Langetaam. De grond en een oud pand worden op een openbare veiling gekocht. Extra grond wordt verkregen door met de gemeente het Tavenu te ruilen, waardoor dit gebouw in gemeentelijk eigendom komt.
Doorkijkje (1956) van de Commandeurskade naar de Langetaam met het oude pand wat werd aangekocht en de bouw van de trappetjesbrug. Museum De Schilpen, Maasland
Op 20 juni 1967 vindt de opening van het nieuwe gebouw aan de Langetaam plaats. Een flinke aanwinst voor het dorp. De winkel, het magazijn, het kantoor en het buitenterrein zijn nu bij elkaar gesitueerd, waardoor de dienstverlening aanzienlijk verbetert.
Zelfde doorkijkje in 2025. Marjan Vos-Pols
Zakelijk gezien bloeit de vereniging. De winst over 1966 bedroeg 54.782 gulden. De winstuitkering aan de leden is steeds 1 procent van de omzet en wordt direct op de factuur verrekend, ongeacht of er winst of verlies is. Voor de leden, die op de ledenvergadering op tijd aanwezig zijn, is er steeds 2,50 gulden presentiegeld. Veel tijd van de bestuursvergaderingen wordt nog steeds in beslag genomen door terugkerende wanbetalers. Zij houden met de vele toezeggingen tot betaling van openstaande rekeningen het debiteurensaldo hoog. Het aantal calamiteiten blijft uiteindelijk beperkt.
Schaalvergroting en fusies
In de jaren '60 vindt ook in de landbouwsector schaalvergroting en verdergaande automatisering plaats. Zo werd er in 1968 al gesproken over mogelijke samenwerking met C.A.V.'s in de omgeving. Na een proefperiode en een bedrijfseconomische analyse fuseren de coöperaties van Westerlee en Maasland in 1970 tot de nieuwe Coöperatieve Land- en Tuinbouw Vereniging Westerlee-Maasland. In dat jaar is het ook 40 jaar geleden dat de C.A.V. Maasland was opgericht. Het jubileum wordt eenvoudig gevierd door de leden een cadeaubon ter waarde van 40 gulden te geven, te besteden in de winkel aan de Langetaam. Er volgen in hoog tempo meer fusies. In 1973 wordt C.L.T.V. Maasmond gevormd en in 1991, na een fusie met C.T. Westland (inclusief Comtu), Coöperatie Maasmond-Westland. Het werkgebied beslaat dan bijna het gehele westelijk deel van Zuid-Holland. De schaalvergroting in de glastuinbouw gaat voort en de sector verspreidt zich over heel Nederland. De handelsrelaties met het buitenland groeien. De coöperatie kan niet achterblijven en op 1 januari 2005 ontstaat door een grote fusie Coöperatie Horticoop u.a. in Bleiswijk, met een landelijk net van steunpunten en verschillende vestigingen in het buitenland. Het telt 400 leden met een professioneel tuinbouwbedrijf met 350 medewerkers. Na bijna honderd jaar blijkt de opzet van de coöperatie nog steeds hetzelfde: een vereniging van landbouwers die hun zakelijke belangen goed hebben georganiseerd. De leden hebben nog steeds invloed op het beleid en formeel het laatste woord. Net zoals het begon in 1930 in de Pynas aan de Herenstraat. Inmiddels is die kleine Maaslandse loot opgegaan in een machtige, internationaal opererende organisatie. Meegegaan in de vaart der volkeren!
De Pynas links en de winkel van Joh. v.d. Berg rechts (nu De Schilpen) in 1955. Museum De Schilpen, Maasland
Auteur: Peter van der Drift - Historische Vereniging Maasland. Ingekorte versie van een publicatie in het Jaarboek 2021 van de Historische Vereniging Maasland