Streekhistorie: Ik zocht een kruidenierswinkel en vond een bejaardentehuis

Soms ben je naar iets op zoek en dan kom je iets heel anders tegen dan waar je naar zocht. Ik wilde uitzoeken hoeveel kruideniers er vroeger in Wateringen waren. Nu is de keus tussen Jumbo en Albert Heijn, meer keus is er niet. Tot in de jaren vijftig waren er echter overal in het dorp kleine kruidenierswinkeltjes. Zo ging ik op zoek naar de kinderen van Siem van Lier die op Noordweg 2, tussen De Rusthoek en de garage van Van Ooijen, een kruidenierswinkel had.

Maar bij hun zoektocht naar familiefoto's stuitten ze op een contract van hun oudoom Koos Bes en ze vroegen of wij daarin ook geïnteresseerd zijn? Uiteraard, het voegt iets toe aan onze kennis over de geschiedenis van Wateringen. Het leek mij interessant genoeg om daar eerst onderzoek naar te doen. In 1928 werd in de Herenstraat in Wateringen een tehuis voor ouden van dagen gebouwd genaamd Huize Sint Jan. Men sprak ook wel van gesticht voor bejaarden.

Oudoom Koos Bes werd in 1865 geboren in Berkel en Rodenrijs waar hij later boerenknecht was. Toen hij in 1935 zeventig jaar oud was, kocht hij zich voor 4.500 gulden in, in Huize St. Jan. Daar kreeg hij voeding, kleding en zoals dat genoemd werd bewassing voor. Hij kwam voor dat geld op zaal. Niks eigen kamer. In die zaal stond een grote tafel met rondom stoelen, daar zaten de mannen overdag. Er was geen enkele moeite gedaan om er iets gezelligs van te maken. Aan het eind van de gang was een slaapzaal, daar had men een bed met een dun houten schot tussen de bedden en aan het voeteneind een gordijn. De mensen hadden dus enkel een bed met een nachtkastje ernaast en een stoel om hun kleren op te leggen.



Huize Sint Jan aan de Herenstraat in Wateringen.

De zaal was aan de zijkant van het gebouw met uitzicht op kassen. De slaapzaal voor mannen was boven (in de aanbouw met plat dak links op de foto van het gebouw), er was geen lift. Voor de vrouwen was beneden een zelfde zaal. Het eten voor de zaal verschilde ook met dat voor de kamerbewoners. Het was vaak eenvoudiger of stamppot van het overschot van de vorige dag.

Voor de welgestelden waren de kamers aan de straatkant. Die hadden een zit- en slaapkamer. De luxe ging toen nog niet zover dat ze een eigen wc hadden. Deze was op de gang en die moest door velen gebruikt worden. Dat gaf wel eens problemen, zo waren er regelmatig klachten omdat niet iedereen doortrok na zijn grote boodschap.

Onduidelijk was of dat uit zuinigheid was of omdat ze dat niet gewend waren omdat ze in hun eigen woning nog een poepdoos gehad hadden. De mensen die op zaal kwamen mochten behalve kleding niets meenemen. De

kamerbewoners konden alles wat ze hadden meebrengen. Wat niet in hun kamer paste werd op zolder opgeslagen, tot het moment dat er houtworm werd geconstateerd, toen moest daar toch geruimd worden! Ook aan de kant van de Laan van St. Jan waren kamers maar die waren kleiner en hadden geen aparte slaapkamer.

Koos (Jacobus Jr.) Bes was in Wateringen terechtgekomen doordat de dochter van zijn halfzus met de Wateringse Siem van Lier getrouwd was en daar ook woonde.



Jacobus Bes sr.

Koos had een moeilijke jeugd gehad. Hij was op 3 september 1865 geboren in Berkel. Hij was het zesde kind van Jacobus (Koos) Bes sr. en Alida (Alie) van Zwet. Zijn vader was in Stompwijk geboren en zijn moeder in Berkel en Rodenrijs. Daar gingen Koos sr. en Alie na hun huwelijk ook wonen en werden hun acht kinderen geboren. Twee daarvan overleden al kort na de geboorte, Nicolaas werd twee maanden en Adriaan vier weken, en twee anderen kwamen levenloos ter wereld. Alida overleed evenals de baby bij de bevalling van haar achtste kind.

Vader Koos bleef daardoor in 1872 achter met vier kleine kinderen, zoon Cor (11), Johannes (9), Koos (7) en dochter Maria was nog maar 3 jaar oud. Twee jaar eerder, in 1870, was Johannes Stigt overleden. Hij was gehuwd met Catharina (Kee) van der Helm en was pas 42 jaar oud. In dit gezin waren negen kinderen geboren, waarvan er vier kort na de geboorten overleden. Drie maanden voordat Jan Stigt overleed was zijn jongste zoon Cornelis op de leeftijd van slechts 1 jaar overleden.

Toen Johannes overleed bleef zijn vrouw achter met vijf jonge kinderen. De oudste was een zoon van 13 jaar en dan nog vier dochters van 11, 10, 5 en 4 jaar oud. Het gezin kreeg financiële steun van de armenzorg. In 1878 wilde Koos Bes wel met de weduwe trouwen, hij zou dan weer een moeder voor zijn kinderen hebben. Maar Kee had haar bedenkingen. Ze weet dat Koos een harde werker is, maar in het dorp is ook bekend dat hij niet vies was van een borrel en dan wel eens agressief kon worden. Maar ze kon niet anders dan in dit huwelijk

toestemmen, misschien omdat het armbestuur de uitkering stopte?

Kee Bes-van der Helm

Het huwelijk tussen Jacobus Bes en Kee van der Helm vond plaats op 2 maart 1878 in Schiebroek. De eerste zaterdag is het al raak. Koos wordt stomdronken thuisgebracht. Kee bekijkt de situatie en zegt: "Leg hem maar in de snuif" (schuur). Als Koos op zondagochtend weer wat ontnuchterd uit de schuur tevoorschijn komt vraagt zijn vrouw: "En hoe heb je dit gesmaakt?" Het antwoord van Koos luidde: "Ik wist dat je heel wat mans was maar dit had ik niet verwacht!" Waarop zijn vrouw zei: "Ik zorg dat er altijd een borrel in huis is maar als je nóg eens dronken thuis komt dan kom je er niet meer in!!" Koos heeft zich daar waarschijnlijk aan gehouden.

Koos jr. hield heel veel van zijn stiefmoeder. Hij zei later altijd: "Door moeder Kee kwam ik van de hel in de hemel!" In 1957 heeft Willem Drees er voor gezorgd dat er AOW kwam voor de mensen van 65 jaar en ouder. Maar eind 1946 heeft hij aan een voorlopige regeling gewerkt om de (oude) mensen die in acute geldnood verkeerden te helpen. In oktober 1947 ging deze Noodwet Ouderdomsvoorziening in. Er is een aanvraag van Koos Bes bij de Raad van Arbeid voor een uitkering uit de Noodwet bewaard gebleven. Hij kwam niet in aanmerking voor een uitkering.

contract tussen Jacobus Bes jr. en het R.K. Armbestuur van Wateringen voor inwoning

in Huize Sint Jan (29 januari 1935)

Koos Bes jr. stierf op 14 april 1948 in Huize St. Jan. Door de invoering van de AOW is er gelukkig een eind gekomen aan de grote standsverschillen in de verzorging en zijn die uit de wereld. Maar nu zijn er weer andere problemen en kom je niet zo gemakkelijk meer in een verzorgingshuis.

Toen Koos Bes overleed was de kleindochter van Kee, Anna van Lier-Paalvast zijn erfgenaam. Zij kocht daarvan een koelkast voor in hun kruidenierswinkel aan de Lange Noordweg nr. 2. Zo ben ik toch weer teruggekeerd bij mijn kruidenierswinkelonderzoek!

Auteur: C.M.G. van Leeuwen de Vette van de Historische Werkgroep Oud-Wateringen en Kwintsheul