Streekhistorie: Canon van Maassluis

De Canon van Maassluis is op 16 november officieel gelanceerd door burgemeester Haan tijdens de Historische Avond van de Historische Vereniging Maassluis. Vrijwilligers van de Vereniging hebben er jarenlang aan gewerkt en presenteerden op deze avond het resultaat.

Wat is een canon?

De (geschiedenis)canon is, om te beginnen, een website die is ondergebracht bij de regiocanons van de landelijke canon entoen.nu. In maart 2018 zal de HVM ook een boek publiceren. Er zijn geen lesbrieven of lespakketten voor de scholen ontwikkeld. Maar het staat iedereen vrij om dat, met de informatie van de Canon, zelf op te pakken.



De Vlietlanden met de Noordvliet, Zuidvliet en Boonervliet geven een beeld hoe het land eruitzag kort na het graven van de Vlieten in de 14e eeuw. Vooral omdat de horizon zorgvuldig 'schoon' gepoetst is voor deze gelegenheid.

Een canon is 'het minimum' wat iedereen zou moeten weten over de geschiedenis van Maassluis. In 25 kort beschreven onderwerpen, vensters genoemd, krijgt men zicht op gebeurtenissen die Maassluis hebben gemaakt tot wat het nu is.

De keuze van de onderwerpen van een canon is altijd arbitrair. Want een canon mag maar een beperkt aantal onderwerpen bevatten en ook nog eens per onderwerp maximaal één bladzijde tekst. Dat is niet veel om belangrijke ontwikkelingen en hun impact op de geschiedenis van Maassluis te beschrijven. Daarom heten het 'vensters'. Men kan zijn hoofd door het venster steken om meer van het onderwerp te zien en zelf op zoek te gaan naar meer informatie.

Leuke weetjes

Toch denkt de werkgroep van de HVM dat ze erin geslaagd is een boeiend geheel van verhalen en foto's samen te stellen die een beeld geven van alle mijlpalen en momenten die bepalend zijn geweest voor de geschiedenis van Maassluis. Er zijn aardige, interessante, grappige, bijzondere details toegevoegd die de geschiedenis levendig maken.

Wist u bijvoorbeeld dat er in de loop van eeuwen meer dan 50 manieren gebruikt zijn om Maeslantsluys, Sluijs, Maessluys te schrijven. Wij houden het in de Canon voor de duidelijkheid maar op de moderne schrijfwijze van Maassluis, voor alle eeuwen.



Op het hoogtepunt van de visserij, omstreeks 1900, lagen er meer dan 100 vissersschepen in de haven. Op de voorgrond een zalmschouw.

Touwtrekken

Maassluis leefde vanaf het ontstaan rond 1330 tot circa 1930 van de visserij. Dat was vooral de zeevisserij op de Doggersbank, onder IJsland en Groenland. Maar ook in de rivier de Maas werd gevist. Daar vingen de Maassluizers vooral zalm, waarvoor het water tot ongeveer 1940 nog schoon genoeg was. Met kleine bootjes konden zij de netten bereiken om te controleren op zalm. Ook in de polder ving men vis. Aal of paling was rijkelijk aanwezig in de sloten en vlieten. Het was het makkelijkst om netten te spannen in de sluizen. Als deze open gingen om het Westland te spuien zwom de paling er zo in. Dat leverde wel eens problemen en getouwtrek op. De vissers zetten bij elk laagwater de sluizen open, terwijl de boeren dat water hard nodig hadden voor de landbouw.



Het valse wapen van Maassluis aan de Wagenbrug.



Het wapen van Maassluis vanaf 1959.

Toen Maassluis zelfstandig werd in 1614 kreeg het een wapen. In 1814 kreeg het dorp de titel 'stad', van koning Willem I, tegelijk met een aangepast wapen. Daarin zaten echter fouten die volgens de heraldiek (wapenkunde) nooit hadden gemogen. Het aantal kepers (winkelhaken in rood/goud), dat verwees naar de zes ridderlijk deugden, veranderde in zeven. En aan de kleuren van de golvende banen van de Maas werd ook gesleuteld. Een 'vals' wapen is nog te zien aan de Wagenbrug. Pas in 1959 kreeg Maassluis zijn originele wapen terug, aangevuld met een kroon.



Op een foto uit 1870 van de Noordvliet is het verschil in bestrating goed te zien. Het middendeel was Rijksstraatweg.



De Rijksweg nr. 4 liep ook over de Goudsteen.

De Rijksweg liep door Maassluis

Rond 1800 zijn er door Napoleon door heel Europa rijkswegen aangelegd om zijn troepen snel en efficiënt te kunnen verplaatsen. Rijksweg nr. 4 liep dwars door Maassluis. Dat had een reden. Delft was de garnizoensplaats en daar was veel materieel opgeslagen in het Arsenaal. Hellevoetsluis was de marinehaven. Tussen deze twee plaatsen was veel verkeer en de route liep over de veerdienst tussen Maassluis en Brielle. De Rijksweg kwam langs de Noordvliet Maassluis binnen, liep over de Goudsteen, ging bij de Wedde de Dijk op en via de Fenacoliuslaan kwam de weg uit bij de veersteiger. De Rijksweg was 2,50 of 4 m breed, al naar gelang de verwachte hoeveelheid verkeer. Dat betekende dat op de Noordvliet en Goudsteen een middenstrook van 4 m straatstenen door het Rijk werd onderhouden. De resterende breedte van de weg had een andere steensoort en onderhoud was voor rekening van de gemeente.



Het Weeshuis aan de Noordvliet is in 1675 gebouwd.

Vetdag in het Weeshuis

Het Weeshuis is een van de monumenten die Maassluis kreeg nadat het zelfstandig was geworden in 1614. Het is gebouwd in 1675 door de diaconie, de liefdadigheidsinstelling van de kerk. Deze had natuurlijk niet veel geld. Om aan geld voor de bouw te komen hield men een grote loterij. Tot in Haarlem was die loterij uitgezet, en er verschenen berichtjes in de Haarlemse Courant over het Maassluise Weeshuis.

De rijke reder en weldoener Govert van Wijn maakte in 1732, 90 jaar oud en ongehuwd, zijn testament. Hij bedacht het Weeshuis 'genereuselijk' met een rente van vijfhonderd gulden per jaar. Op 21 januari, de sterfdag van Govert van Wijn, was het feest. Dan kreeg elk kind een cadeautje van het bestuur en werd er extra lekker gekookt. Tot aan de sluiting van het Weeshuis in 1946 vierden de kinderen deze zogenoemde 'vetdag'. Een van de laatste weesmeisjes herinnert zich de jaarlijkse feestdag nog goed; er moest 's avonds verplicht samen met het bestuur gesjoeld worden.

Bijzondere foto's

Er zijn nog veel meer verhalen te vertellen. Op de website staat er een bij elk venster. In het boek kunt u er te zijner tijd meer lezen. In dat boek zijn voor elk hoofdstuk hele bijzondere foto's opgenomen. Speciaal voor de Canon maakte fotograaf Edwin Sonneveld een combinatie van een oude foto en de huidige situatie op precies dezelfde plek. Hij mengde oud en nieuw op verschillende plaatsen op de foto door elkaar. Zo zien we bijvoorbeeld op de foto van de Veerstraat een aantal hobbyvissers naast elkaar staan, geconcentreerd op hun hengel kijkend. Maar in de tijd zijn zij een eeuw van elkaar verwijderd. Kijkt u maar eens aandachtig, u ontdekt steeds meer 'verschillen' in de werkelijkheid.

Het boek, met alle 25 vensters, toen/nu foto's en bijzondere verhalen uit de Maassluise geschiedenis, is te koop vanaf april 2018 bij de Historische Vereniging Maassluis. U krijgt het in april als jubileumgeschenk cadeau als u lid bent van de Historische Vereniging Maassluis.

Auteur: Ineke Vink van de Historische Vereniging Maassluis