Alarmbel klinkt: Meerpalenroute Hoek van Holland nadert kritieke toestand
De meerpalenroute in Hoek van Holland, symbool van de maritieme geschiedenis, verkeert door gebrek aan onderhoud in verval. Kunstenaar José Knippenberg en andere betrokkenen roepen dringend op tot maatregelen om dit culturele erfgoed te behouden en de veiligheid te waarborgen.
De meerpalenroute is een kunstproject waarbij tien oude meerpalen, voorzien van minimalistische vogelfiguren, zijn geplaatst als eerbetoon aan de maritieme geschiedenis en het havenbeeld van de regio. De meerpalenroute ontstond tien jaar geleden, toen tijdens de renovatie van de Berghaven maar liefst 382 oude meerpalen werden vervangen. Deze palen vormden een belangrijk onderdeel van het havenbeeld, en het verwijderen ervan leidde tot de nodige vragen in de gemeenschap. "Toen dachten veel mensen: hier moeten we toch iets mee doen", vertelt José Knippenberg, kunstenaar en bedenker van de Hoekse vogel. Het idee was om een aantal van deze palen te behouden en er een kunstproject van te maken als blijvend eerbetoon aan de haven en zijn maritieme geschiedenis.
Onder leiding van de afscheidnemende deelgemeente Hoek van Holland kreeg de meerpalenroute langzaam vorm. Richard Klaassen, destijds cultuurscout, stelde voor om de palen een extra dimensie te geven door ze te verfraaien met kunstwerken. "Het idee was om iconische vogels op de palen te plaatsen, als symbolen van Hoek van Holland", legt José uit. "De vogels moesten uit plaatstaal bestaan en een minimalistisch ontwerp hebben dat op een vogel leek - niet te complex, maar herkenbaar en duurzaam."
Knippenberg, die al langer actief was in de kunstwereld, diende een ontwerp in voor de vogelfiguren en werd uiteindelijk de geselecteerde kunstenaar voor het project. "Het voelde als mijn kindje. Het was een kans om de grenzen van mijn werk te verleggen en voor het eerst iets groots in de buitenruimte te ontwerpen. Daarbij stond de vogel symbool voor de reizigersgeest van Hoek van Holland: altijd op zoek naar het onbekende, maar geworteld in het vertrouwde." De betrokkenheid van Knippenberg ging verder dan alleen het ontwerp: ze zag het project groeien van concept tot realiteit en voelde een persoonlijke connectie met de vogels en de palen.
"Bij sommige palen zie je dat er bouten ontbreken of ernstig geroest zijn."
José Knippenberg
Tijdsdruk
De realisatie van de meerpalenroute verliep gehaast. In maart 2014 werden de palen geïnstalleerd, maar veel details werden door tijdsdruk overgeslagen. Door de haast werden sommige palen geplaatst zonder voldoende voorbereiding. "De vogels werden pas 24 uur voor de installatie geleverd. Alles moest snel, snel. Beschermende kappen bijvoorbeeld zijn niet overal aangebracht. Die kappen zouden de palen beter beschermd hebben tegen weersinvloeden. Alles moest nog geregeld worden voordat de deelgemeente opging in de nieuwe bestuursstructuur."
Tien jaar na de installatie blijkt de meerpalenroute zwaar te lijden onder de elementen. Zonder beschermende kappen zijn de palen blootgesteld aan regen en wind, waardoor ze zijn gaan rotten. "Bij de sommige palen zie je dat er bouten geroest zijn of inmiddels verdwenen. Het is echt een triest gezicht, want zonder onderhoud worden ze alleen maar slechter."
"Soms vraag ik me af of het überhaupt verantwoord is om sommige vogels nog langer op die palen te laten staan."
José Knippenberg
Een specifiek probleem is de bevestiging van de vogels zelf. "Er zijn op sommige plekken gewone stalen bouten gebruikt in plaats van roestvrij staal, en dat zorgt natuurlijk voor corrosie. Op een gegeven moment is het ook onveilig."
Vervangen
Om de route te behouden en de veiligheid te waarborgen, moeten volgens José verschillende maatregelen genomen worden. "Het belangrijkste is dat de palen moeten worden voorzien van beschermkappen, zodat ze niet verder rotten." Daarnaast stelt ze voor om de bouten die nu verroesten, te vervangen door roestvrijstalen varianten. Dat zou op lange termijn de beste oplossing zijn.
Deze Hoekse vogel is niet lang geleden hersteld. Ter nagedachtenis aan ondernemer en projectontwikkelaar Jacko Roest is bij het Hoekse strand de Hoekse Vogel als herdenkingsmonument neergezet. WOS/Jan Cammeraat
Het herstellen van de palen zou niet alleen de veiligheid verbeteren, maar ook de duurzaamheid van de route verlengen. José benadrukt dat dit niet alleen een kwestie van onderhoud is, maar ook van respect voor het project. "We hebben deze route opgezet als een blijvend eerbetoon aan de geschiedenis van Hoek van Holland. Het voelt pijnlijk om te zien dat het nu in verval raakt door een gebrek aan onderhoud."
Voor de uitvoering van het onderhoud wordt een gespecialiseerde aanpak overwogen, waarbij Segno d'Arte mogelijk een rol zal spelen. Directeur Tom Lommers van Segno d'Arte noemt verschillende technische stappen die nodig zijn om de vogels opnieuw stevig te bevestigen en veilig terug te plaatsen op de palen. "We moeten echt opnieuw beginnen met de bevestiging", licht Lommers toe. "Voorboren, stevige kappen aanbrengen en goed roestvrijstaal gebruiken. Dat waren stappen die we toen helaas niet konden nemen."
"Het is een project voor de gemeenschap."
José Knippenberg
Daarnaast benadrukt Knippenberg het belang van de grondige inspectie. "Eerst moeten we precies weten welke palen veilig hersteld kunnen worden en welke echt vervangen moeten worden." Nu dit onderzoek is afgerond, kunnen we om de tafel om te bespreken wat ook financieel haalbaar is en aan de hand daarvan een planning maken voor de daadwerkelijke uitvoering.
Financiering
De kosten voor de noodzakelijke renovatie zijn nog niet precies bekend, maar duidelijk is dat een structurele financiële basis essentieel is om de meerpalenroute te behouden. "We hebben nog geen oplossing paraat. Het zou geweldig zijn als we via een stichting financiering kunnen krijgen om niet alleen de vogels op te knappen, maar ook om ze in de toekomst goed te kunnen onderhouden", aldus Knippenberg.
Er zijn gesprekken gaande met lokale en regionale organisaties, waaronder enkele stichtingen. "Het zou veel gemakkelijker zijn om fondsen te vinden en te beheren als we een officiële organisatie achter het project hebben staan. Het is een project voor de gemeenschap, en ik hoop dat we steun krijgen om dit belangrijke deel van de Hoekse geschiedenis te behouden."