Eeuwenoude kaarten van Wateringen

Om de geschiedenis van Wateringen te duiden, worden in deze aflevering van de rubriek 'Streekhistorie' enkele eeuwenoude kaarten belicht.

Kaart 1

Het Hof 1586, percelen langs Dorpskade Kaartcollectie Hingman 2401

Kaart uit 1586 van het dorp Watrinck en de Munnickenkade

Deze 'Kaart van zekere perceelen gelegen onder Wateringen' werd gemaakt in 1586 en komt uit de Kaartcollectie Binnenland Hingman. De landmeter die deze kaart heeft gemaakt, was Floris Jacobsz. Hij was geboren rond 1565. Hij woonde in Den Haag in het pand 'De Salm' en noemde zich daarom geregeld Floris Jacobsz. van de Salm (Sallem).
Floris stamde uit een echte landmetersfamilie; zijn vader Jacob, ooms Pieter en Odulphus en opa Coenraet Oelenszoon waren eveneens bekende landmeters en zij leerden hem het vak. Floris werd in 1586 'gezworen landmeter' van het Hoogheemraadschap van Delfland. Maar daarnaast nam hij ook losse opdrachten aan. Zo vervaardigde hij in 1586 in opdracht van de rentmeester van het Convent van Wateringen, die de bezittingen van het geconfisqueerde klooster beheerde, deze kaart.

Kaart 2

Oud Water polder deel dorp + 3 Haringen Suydervelt

Linksboven op deze kaart is het dorp 'Watrinck' (Wateringen) getekend met daaronder (ten westen) de 'Korenmolen van Watrinck'. Daaronder is een boerderij getekend met twee hooibergen. Deze boerderij heette De Drie Haringen en was in 1586 in eigendom van Frans Pieters van der Wijel, eigenaar sinds 1577, brouwer in De Drie Haringen binnen Delft. Begin 17e eeuw werd hier door Dirck Jacobs van der Dussen het herenhuis Suydervelt naast gebouwd en ontstond buitenplaats Suydervelt.

Kaart 3

Oud Water polder deel van Het Hof 1586 deel Swet en molen

Rechts op deze kaart ligt de 'kade' met 'de Sweth' met 'den Wout Wegh' en met de 'Ouwen Waterveltse moole' aan het einde van de huidige Dorpskade, toen 'Munnicke kade' genoemd. Voor 1572 waren alle getekende percelen - zowel de groene als witte - boven en onder (ten westen en oosten) van de 'Munnicke kade' een deel van het vroegere slot Het Hof van Wateringen en later het Cisterciënzer klooster, welke in 1573 werd verwoest.

Hendrik IV van Naaldwijk, ridder en heer van de heerlijkheid Wateringen, en zijn gemalin Machteld van Raaphorst schonken op 19 augustus 1485 namelijk hun bezit aan deze kloosterorde waaronder 'Het Molenweer groot 30 morgen' gelegen ten westen van de Dorpskade. Deze landerijen strekten zich uit van de Heulweg tot aan de Zwet 'ten westen Dirk Hendr. Soon, ten zuiden Ka met Zweth, ten noorden Heerwech en ten oosten Convent van Wateringen' en drie percelen land, aansluitend aan het Molenweer 'groot 45 morgen', aan de oostzijde van de Dorpskade 'ten zuiden Ka met Zweth, ten noorden Heerwech, ten westen perceel Molenweer'. Samen 75 morgen groot.

Bij de meeste percelen ten oosten van de 'Munnicke kade' staat de naam 'Willem Hanneman als rentmeester'. Hij was onder andere Rentmeester-Generaal van Noord-Holland en Oppergasthuismeester van het St. Nicolaasgasthuis en woonde aan het Voorhout in 's-Gravenhage. Waarschijnlijk was hij de opdrachtgever voor deze kaart.
Na de Reformatie van 1572 werden vele landerijen van de katholieke kerken en kloosters opgeëist door de staat (Domeinen) en hierna veelal verkocht aan edelen en aristocraten die het beleid van Willem van Oranje ondersteunden. Dit gebeurde dus ook met deze landerijen.

Kaart 4

Oud Water polder deel van Het Hof 1586 tekstblok 1

Op deze kaart zijn twee tekstblokken opgenomen. Linksboven staat de volgende tekst:
"Hoewel in dese lag tussche de wech
en[de] t groene lant sekere dwersslooten
getogen zijn en houde daeromme geen
proportie overmits de corticheijt vande
caert want se wel twee mael de hellft
in getogen zijn e[nde] veelanger zijn
dan breet"

Hier wordt dus aangegeven dat de maatvoeringen van de dwarssloten niet correct zijn weergegeven. Dit werd gedaan om de kaart 'beter' te kunnen lezen.

Kaart 5

Oud Water polder deel van Het Hof 1586 tekstblok 2

Het tweede tekstblok omvat de weergegeven inhoud van de kaart. Daar staat:
Chemeete ten versoecke van[d]en gruijter rentm[eest]ers vant convent van
Watrinck seekere perseele lants geelege inne Jurisditcije van Watrinck
e[nde] zijn de voors[chreven] lants gemete voirts omme ter halver sloot e[nde] vijer vaer[ten].
Inde Swet werden groot bevonden als hier na actum dem 10e julijus 1586
In[n]en eerst gemete den Block geteijckent met "a" es groote bevon[den] seeven
marge twee hont LIIII [54] roe[d]en e[nde] vijf voeten
noch gemeete den Block geteijkent met "b" es groot vijff marge
drije hont en[de] XXXV!! [37] roe[d]en
noch gemete de munnicke kade van[d]en moole werff tot het heck
geteijket met "c" es groot een marge, vijff hont, XXI [21 roe[d]en e[nde] III [3] voete
Soma compt dese voors persele t same groot XIIII [14] marge,
Vijff hont, XII [12] roede e[nde] VIII [8] voete

Door de landmeter zijn op deze kaart alleen de percelen 'a', 'b' en 'c' opgemeten, aan de westzijde van de 'Munnicke kade', samen groot 14 morgen, 5 hond, 12 roede en 8 voet (een voet = 0,314 m2, 12 voet = 1 roede = 3,767 m2, 100 roede = 1 hond = 37,67 m2, 6 hont = 1 morgen = 0,85 ha).

Na 1586 werd het westelijke (onderste) deel, van de Heulweg tot de Sweth, bijna volledig eigendom van Jacob Huygens van der Dussen. Hij werd de eerste eigenaar van de buitenplaats 'Het Hof van Wateringen'. Hij kocht in 1589 bij 'willig decreet (vrijwillige overdracht) van Dammas Gout, waard in 't Houfijser' te 's-Gravenhage
1) Een huis en hofstede met 6 morgen land, boomgaard, tuin ... (ten noordoost de Hoffweyde en ten westen Duyfgenscamp),
2) circa 2,5 morgen genaamd de Hoffweyde (ten oosten het dorp van Wateringen ten zuiden 's herenwegten ten westen de Hoflaen),
3) circa 9 morgen teelland (ten oosten het Riedtpad ten westen de Quaeckwatering ten noorden de Kleine Noordweg),
4) circa 7 morgen teelland en weiland (ten zuiden de Kleine Noordweg),
5) 4 morgen land genaamd Duyffgenscamp (ten zuiden de Cingel van 't Hoff en ten noorden de Molenweg,
6) 4 morgen weiland (ten oosten de kade). De naam 'Munnicke kade' is dan uit den boze.

Kaart 6

Sydervelt

De hier getoonde kaart komt uit 'het Kaartboek van de Wooningen en Landen van Eeuwout van der Dussen'. De percelen A t/m N inclusief de 'Vliet Wegh' en de 'Swethkade' zijn 'Den 28ste Meij anno 1619 gemeeten bij mij Pieter Jansoon Verhouk geswooren Lantmeeter ten versoeke van Mr. Diderck van der Dussen Advocaat dit hier ondergecarteerde Landt geleegen in den Ambagtt van Wateringe in Out Wateringher Velt'. Euwout was de oudere stiefbroer van Diederick.

Op deze kaart staat boven (ten oosten) van de percelen A/C/E/F/G/H/J/K/L tot Z beschreven:
'Hier belent Jacob Huijghensen van der Dussen, Heere van Harinck Karspel ende hooge Hemeraet van Delfland ende Capittel der Regulieren tot Naeldijck ende Willem Janssen'. Jacob Huijgeensen (van de Dussen) was een achterneef van Diderck van der Dussen. Jacob had in 1619 dus bijna het gehele stuk land ten westen van nu genaamde 'Dorp Cade' in bezit (zie naam boven perceel Z).

In 1649 werd het perceel Z door Diderick van der Dussen gekocht van de Domeinen 'Caerte Copije ghedaen ende ghemaeckt bij mijn ondergheschreven ten versoucken van de E.de Heere Diderick van der Dussen Out Burgem: tot Delft dat volgens mijn vaders Floris Jacobsz Landmeters metinghe die hij gedaen heeft int jaer 1620 van zeeckere pertije hoeijlants ofte weijlants gelegen onder die jurisdijctije van Wateringhe en hij heeft het selve lant ghemeten ronts ome ter halver slooten mette heele swedt caede tot 4 voeten in de Swedt is 't samen groot bevonden - 5 margen, 3 hondt ende 60 roeden in octob: 1649 bij mij was geteijkent Pieter Floris van der Salm: geswooren lantmeeter'. Pieter maakte dus handig gebruik van de kaart die zijn vader in 1589 al gemeten en gemaakt had!

De getoonde kaart uit het kaartboek is wel 'Gecollationeert bij mij lantmeeter van de graaffelijkhijt 1705, Mattheus van Nispen' in opdracht van Nicolaas Ewouts van der Dussen.

Kaart 7

Domeinen Dorpskade

Deze kaart komt uit het 'Kaartboek van de Domeinen in het Westland' en dit is hetzelfde perceel Z als op de vorige tekening. Deze kaart is in 1620 ook getekend door Floris Jacobsz. (van der Salm), gebruik makend van zijn metingen uit 1589. Zo verdienden zowel vader als zoon meerdere keren van één opmeting. Maar wat ook hier opvalt, is dat de naam 'Munnicke kade' niet meer gebruikt wordt, evenals 'Dorp Cade', die hier 'Van der Dussen Caede' heet.

Kaart 8

Munnickenkade Dorpskade Google Maps

Op deze Google Maps afbeelding van de huidige situatie is toch de naam 'Munnickenkade' teruggebracht in Wateringen. Het fietspad naast de Dorpskade is zo genoemd via een raadsvoorstel van gemeente Wateringen van 16 juli 1982. Een verstandig besluit!

Bronnen: Dr. A.P. van Vliet e.a. 'Kaartboek van de Domeinen in het Westland'; Nationaal Archief 4.VHT inventarisnummer 2401; Frans Groen 'Het Hof als Klooster'; Hof van Holland: Decreten; Chris Batist e.a. 'Buitenplaatsen in het Westland waaronder 'Het Hof van Wateringen' en Suydervelt'.

Auteur : Chris Batist, voorzitter Historische Vereniging Wateringen-Kwintsheul