Streekhistorie: Fascinatie voor Atlantikwall

Fotograaf Peter de Krom uit Hoek van Holland heeft een fascinatie voor bunkers uit de Tweede Wereldoorlog. Uit de grote opkomst bij zijn lezing over de Atlantikwall voor het Genootschap Oud Westland op 9 oktober bleek dat velen deze interesse delen. De zaal van de Noviteit in Monster was met 190 bezoekers tot de laatste plaats gevuld.

De Krom heeft een groot archief opgebouwd met foto's van de aanwezigheid van de Duitse Wehrmacht in Nederland. Er zijn veel foto's uit de eerste jaren van de oorlog. "De Duitse militairen kwamen als een soort toerist naar Nederland", zei De Krom. "Het leger propageerde het bezit van een camera door de militairen. Ik koop nog steeds via internet foto's, die door Duitse militairen zijn gemaakt."

Uit het bezit van de inmiddels overleden soldaat Reinhard H. kocht De Krom een serie van negentig foto's: Beelden van de veiling in 's-Gravenzande waar de Duitsers onder de overkapping militaire voertuigen repareerden maar ook een foto genomen aan de achterzijde van een woning in de Fremerystraat. De soldaat was in deze straat ondergebracht bij een familie op nummer 150. De woning werd later afgebroken om plaats te maken voor de Atlantikwall.

"Deze Reinhard documenteerde zijn foto goed", zei de Krom. "Ik lees dat op nummer 150 de familie Meijburg woonde. Op de achterkant van de foto namen waaronder die van de kinderen Mate en Jopie. Die kunnen nog leven en ik ging op onderzoek uit in De Kreek. De vierde persoon die ik sprak wist dat de jongen geen Mate maar Maarten heette en wist dat deze elders in de buurt woonde. Ik heb op straat mensen aangesproken en die konden mij het precieze adres vertellen. Ik heb aangebeld en de man stond perplex. Hij wist niet van het bestaan van de foto's maar herkende Reinhard. Deze is na de oorlog nog eens in 's-Gravenzande op vakantie geweest."

De eerste oorlogsjaren waren voor de Wehrmacht bijna vakantie. In juni wordt de batterij Vineta aangelegd ter ondersteuning van de plannen voor een invasie van Engeland. De foto's uit deze tijd geven een relaxt beeld: strandfoto's van geklede en naakte soldaten. Andere foto's laten soldaten met huisdieren zoals konijnen en varkens zien. Een winters kiekje toont een Duitser in een iglo. Vanaf 1942 veranderen de foto's. De Duitsers beginnen met de bouw van de Neue Westwall. Zij graven zich in omdat de oorlog aan het oostfront het uiterste aan mankracht eist. Hoek van Holland en IJmuiden worden zwaartepunten in de Westwall. Later komen daar nog Den Helder en Walcheren bij. Hoek van Holland en IJmuiden kregen in 1944 de militaire status van Festung en werden voorzien van bunkers van het type 608.

Oberst Neumann werd vestingcommandant. "Deze fanatieke nazi bleef tot begin 1945 en wilde de stelling tot het uiterste verdedigen", wist De Krom. "Hij is bekend geworden omdat hij de opstand van de Georgiërs op Texel heeft neergeslagen. Wij weten veel over de aanleg van de Atlantikwall omdat de geallieerde luchtmacht twee keer per week foto's maakte. Zo zien wij op de foto's de aanleg van bunkers, die later onder het zand werden gecamoufleerd. Veel bunkers zijn bij de waternood van 1953 letterlijke weggespoeld maar ook in 1943 zijn er bunkers weggezakt door het wegspoelen van zand. Aan de landzijde werd de Festung beschermd door een tankgracht met slechts enkele doorlaatpunten, die werden beschermd met bunkers. Bij de Waalbrug staan vijf bunkers."

Er zijn al veel bunkers verdwenen maar er zijn ook veel restanten van de Atlantikwall in het landschap behouden gebleven. Peter de Krom is voorzitter van de stichting Stelling 33, die zich inzet voor het behoud van dit weerstandspost bij de Oranjesluis in Maasdijk. "Wij kunnen paden aanleggen langs de bunkers in de Maasdijk met beton dat is vrijgekomen van de sloop van andere bunkers", zei De Krom. "Bedrijven kunnen. bijvoorbeeld een vierkante meter beton sponsoren. Het is mogelijk vaartochten te houden over de tankgracht en bij aanlegsteigers uit te stappen. Bij de bunkers kan dan een klein terrasje met een foodtruck komen om iets te nuttigen."

"Sommige bunkers zijn na de oorlog tien jaar bewoond geweest omdat er te weinig huizen waren. Het is mogelijk bunkers in te richten voor duurzame recreatie. Ik erger mij in Hoek van Holland rot aan al die strandhuisjes. Kleinschalig en duurzaam recreëren in een bunker is een goed alternatief. Wij hebben bijvoorbeeld subsidie gekregen voor de herbestemming van de telefoonbunker. Het is een rijksmonument maar verkeert in slechte staat. Met een oppervlakte van 20 vierkante meter kunnen wij er een tiny house van maken. Wij hebben ook een meubellijn met klapstoelen van zandzak ontwikkeld. De wapening van gesloopte bunkers wordt gebruikt voor kleerhangers en verlichting."

Auteur: Frank de Klerk van Genootschap Oud Westland