Streekhistorie: Op zoek naar sporen van de Arenbergs

In de stad Leuven in België vindt vanaf 20 oktober het culturele festival '5 eeuwen Arenberg' plaats. Het is de bedoeling om tijdens de festivalperiode vertegenwoordigers van alle gemeenten in binnen- en buitenland samen te brengen waar sporen van de Arenbergs terug te vinden zijn. Daar hoort ook het Westland bij.

foto: Egmontpaleis in Brussel

Het huis Arenberg is een oud, invloedrijk en zeer welgesteld adellijk geslacht, afkomstig uit de Duitse Eifel met, net zoals andere Europese 'noblesse', eigendommen verspreid over heel Europa. Het kasteel van Heverlee bij Leuven en het Egmontpaleis in Brussel behoorden tot hun adellijke erfenis. Heverlee was sinds het begin van de 17de eeuw één van de voornaamste verblijfplaatsen van de Arenbergs. Ze erfden er een landgoed met een imposant jachtslot, het Arenbergkasteel, en bossen die zich uitstrekten tot ver buiten Leuven. De impact van de Arenbergs strekt zich echter uit over heel Vlaanderen, België en Europa.

foto: Het kasteel van Heverlee

Zo zijn Machteld van Montfort en Robert van der Mark van Arenberg in 1506 de eersten van de familie Arenberg die vrouwe en heer van Naaldwijk worden. Zij erven eveneens het jachtslot in het naastgelegen Honselersdijk, maar bestuderen hun bezittingen vanuit hun kasteel in Limburg. Pas in 1544 gaat Machteld in Honselersdijk wonen en als zij ziek wordt trekt haar kleindochter Margaretha van der Mark van Arenberg bij haar in. Na haar dood in 1550 worden Margaretha en haar man Jan van Ligne de nieuwe vrouwe en heer van Naaldwijk.

Afbeelding: Het jachtslot in Honselersdijk uit het Kaartboek van de domeinen in het Westland 1615-1634 door Floris Jacobszoon

Jan van Ligne is tevens de voogd van Filips Willem, de oudste zoon van Willem van Oranje. De families Arenberg en Van Oranje zijn nauw met elkaar verbonden. Filips Willem gaat in 1566 in Leuven studeren, maar wordt in 1568 - ondanks protesten van de rector van de universiteit - door de Spaanse koning Filips II gevangen genomen naar Spanje ontvoerd voor een degelijke katholieke opvoeding. Deze gijzeling was aanleiding voor een godsdienstoorlog tussen Spanje en het opstandige protestantse Holland die tachtig jaar zal duren. Jan van Ligne blijft de Spaanse koning trouw en sneuvelt in de strijd bij Heiligerlee.

Margaretha en haar zoon Karel voelen zich niet langer welkom in Holland en komen niet meer op Honselersdijk. Hun Westlandse bezittingen worden door de Staten van Holland in beslag genomen. Tijdens het bestand in 1609 worden deze weer vrijgegeven, maar in 1612 verkoopt Karel al zijn eigendommen in Naaldwijk, Honselersdijk en Wateringen aan Frederik Hendrik van Oranje voor 350.000 gulden.

Afbeelding: La Maison Royale de Honsellaerdijck, deel van tekening van Jan van Calle de Oude, ca. 1690

Het kasteel van Honselersdijk zal uitgroeien tot het mooiste paleis van Holland in de 17de eeuw. Vanaf 1713 raakt het geleidelijk in verval en wordt in 1813 afgebroken. Het bijgebouw De Nederhof is het enige overblijfsel dat aan het paleis herinnert.

Landgoed Arenberg is nu een riante campus van de Katholieke Universiteit van Leuven. Onder de naam KU[N]ST is deze universiteit de organisator van '5 eeuwen Arenberg'. Het veelzijdige programma van het stadsfestival toont de impact van de familie Arenberg op het gebied van cultuur, erfgoed, kunst, wetenschap en natuurbeheer. Trekker is de tentoonstelling 'De Arenbergs' in M - Museum Leuven die het verhaal van de familie vertelt en hun indrukwekkende kunstcollectie eenmalig terug samenbrengt. Ook is er tot 20 januari elke zondag een rondleiding door het kasteel. Zie www.arenbergleuven.be

Voor dit omvangrijke project in een digitale kaart in de maak waarop de sporen van de Arenbergs in België en de buurlanden makkelijk te raadplegen zijn. Zodra deze kaart online is, zullen we de link op onze website plaatsen. Wil je op de hoogte blijven? Stuur ons dan een email: info@hvnh.nl

Auteur: Jolanda Faber van de Historische Vereniging Naaldwijk Honselersdijk