Streekhistorie: De stoomzuivelfabriek 'Ons Bestaan' in Maasland

Van oudsher werd op een boerderij zelf kaas en boter gemaakt. Om een goede kwaliteit van de zuivelproducten te garanderen, moesten boerenbedrijven aan allerlei eisen voldoen. Veel zuivelboeren hadden echter een te klein bedrijf. Echt kwaliteit leveren was alleen mogelijk op grote bedrijven. Naast vakmanschap was er immers ook dagelijks een grote hoeveelheid melk nodig.

Vanaf het midden van de negentiende eeuw werd op congressen voor Landhuishoudkunde al regelmatig gesproken over het gezamenlijk maken van boter en kaas, om op die manier de krachten van de boeren te bundelen. Langzamerhand ontstonden overal in het land zuivelfabrieken. Veel fabrieken bleken echter te klein te zijn om te kunnen overleven en daarom besloten boeren tot samenwerking. Tegen deze achtergrond is de opkomst van de coöperatieve vereniging te verklaren.

In 1902 werd de reeds enkele jaren bestaande zuivelfabriek aan de Langetaam in Maasland in een coöperatieve vorm gegoten. Bij de notaris werd een vennootschap opgericht door de volgende personen: Simon Bijl fabrikant, Pieter Johannes van Geest landbouwer, Pieter Huisman particulier, Jan de Baan meestertimmerman, Arie van der Lely landbouwer, Jacob Moerman zuivelmaker en Abraham Chardon landbouwer. Allen woonachtig in Maasland. Het doel van de vennootschap was: 'het koopen van melk, het bereiden van boter en kaas en andere melkproducten en het verkopen van deze melk en melkproducten'. Het kapitaal werd bepaald op ƒ 18.000,-, verdeeld in zesendertig aandelen van elk ƒ 500,-. De oprichters namen deel voor ƒ 8.000,-, ofwel zestien aandelen. De heren Bijl, Van Geest en Huisman namen elk vier aandelen. De fabriek kreeg de naam: 'Ons Bestaan'. Deze naam werd echter weinig gebruikt, men sprak van 'de fabriek van Van Geest', omdat eigenaar Piet van Geest er jarenlang de leiding had.

De fabriek stond op het terrein van het boerenbedrijf van de familie Van Geest. Het kantoor grensde aan de Langetaam, hier werd onder andere het melkgeld uitbetaald. Daarnaast was het boterhuis, een kleine paardenstal en het kaashuis.

Op de foto uit 1916 zien we rechts boer en bedrijfsleider Piet van Geest en zijn vader Arie. Daarachter een hittenkar met melkbussen. In de fabriek is een werknemer bezig om met behulp van een katrol een melkbus op te hijsen. Rechts voor het gebouw liggen de kazen klaar om verkocht te worden. Links op de foto zien we Jacob Moerman op de bok zitten. Hij vervoert melkbussen en botervaatjes. Er werkten veel mensen voor de fabriek. Simon Noordam, zelf boer, haalde met zijn paard en wagen melk op bij de boeren als bijverdienste. Later reed er ook een vrachtwagen.

Het tot huizen verbouwde fabrieksgebouw aan de Langetaam. (foto 2018)

Rond 1925 is de fabriek opgeheven. Waarschijnlijk was er toch te veel concurrentie van de vele zuivelfabrieken in de omgeving. In 1929 is de fabriek verbouwd tot een rij van vijf huizen. De huizen waren eigendom van Van Geest, later zijn ze verkocht. Door de bouw van de nieuwe woonwijk 'Drie Hoeven' in 1995 moest, ten behoeve van een betere doorgang naar de woonwijk, het laatste (5e) huis worden afgebroken.

Auteur: Historische Vereniging Maasland