Streekhistorie: Het verleden van de Maaslandse Dam II

In de vorige aflevering heb ik iets geschreven over de naam "Maaslandse Dam". Ik ga daar eerst nog wat dieper op in, voordat ik andere wetenswaardigheden beschrijf.

H. van Buuren schrijft het volgende:

"Gehuchten, dorpen, steden en landstreken kregen vaak hun naam door de geografische verschijningsvorm, de persoon die er woonde, of een gebeurtenis die er plaatsvond. Geografische verschijningsvormen in plaatsnamen zijn te onderscheiden in landschappen (berg, duin, bos), bodemgesteldheid (zand, veen, zout) en menselijke activiteit (dam, burg, kanaal). Een hele bekende is het woord dam. Een dam in het water betekende dat je niet door kon varen. Dat had activiteiten ten gevolge. Goederen werden overgeladen. Handel ontstond. Steden als Rotterdam en Schiedam zijn zo ontstaan.

De Maaslandse Dam heeft het nooit tot een stad gebracht. Iedereen in Maasland weet waar hij ligt, maar nergens staat een straatnaambord of een aanduiding. En maar weinig mensen weten waar nu precies die naam vandaan komt. Toch is de naam eeuwenoud. Het duidt op iets wat er niet meer is. Een dam, daar waar Westgaag, Oostgaag en Zuidgaag elk hun weg gaan. Oorspronkelijk een dam om de waterstand te reguleren. Dat de dam er is geweest, is te zien op de kaart die Jan Jansz. Potter in 1569 vervaardigde in opdracht van de Zevengetijdemeesters te Delft. Potter noemt hem de Hinderdam en tekende hem in de Zuidgaag. Op de kaart van Cruquius uit 1712 wordt de naam nog genoemd: Maeslantsche Dam. Een klein streepje duidt dat er nog iets was. In 1917 wordt de geografische driesprong gebruikt door de Westlandsche Stoomtram Maatschappij voor haar verbindingen van Delft richting Westland en Maassluis. Tegenwoordig een prachtig fietspad. En nu wordt de naam als werknaam gebruikt voor een aantrekkelijke bouwlocatie. Een unieke kans om nu eindelijk de naam daadwerkelijk in stand te houden door haar te verbinden aan de moderne enclave, vlakbij de oorspronkelijke dam. Een stad als Rotterdam zal het hopelijk niet worden, maar een dam in het water, ook al is hij verdwenen, geeft nu toch een mooie naamsverbinding aan het cluster woningen! "

In de vorige aflevering kwam de rol van de Maaslandse Dam aan de orde bij het vervoer van de Westlandsche Stoomtramweg Maatschappij, de WSM.

Maar er was meer op en rond de Maaslandse Dam.

Zo staat er nog steeds een markante woning aan de Maaslandse Dam, Westgaag nr. 2. Een herbouwde versie van een huis dat lange tijd dienst had gedaan als middenstandswoning, met een kleurige voorgevel en witte kalklaag. Deze laag verhinderde het doorwateren en wit was het symbool van Hollandse zuiverheid. De bogen boven de vensters en de deur duiden erop, dat de oude woning in het midden van de zeventiende eeuw werd gebouwd. Het dak was afgedekt met riet. Deze woning is in 1989 gesloopt.

Rien Poortvliet heeft ons het pand nagelaten in de vorm van een aquarel, de afbeelding is afgedrukt in zijn boek 'Te hooi en te gras'. In 1712 tekende Cruquius het erf en het huis in op zijn kaart van de omgeving. We kunnen tot 1569 teruggaan, daar zien we al een huis ingetekend dat later vervangen is door het huis dat Cruquius tekende.

Aan de Westgaag 2 woonde weduwe Van der Loos met haar kinderen. Zij had een kruidenierswinkel. De spullen werden met paard en wagen geleverd. In het voorhuis werd in het opkamertje koffie of een borrel tegen betaling geserveerd voor klanten en passanten. Vooral de boeren die naar de veemarkt in Delft gingen, maakten daar gebruik van.

Haar enige zoon Petrus van der Loos trouwde met Helena Catharina Langelaan. Zij kregen vijf kinderen. Op jonge leeftijd overleed Petrus van der Loos. De twee weduwen Helena Langelaan en haar schoonmoeder de weduwe van der Loos, runden toen gezamenlijk het kruideniersbedrijfje.

In 1909 trouwde Helena Langelaan met de boerenzoon Gerrit de Koning uit Schipluiden. De Koning kwam zo op Westgaag 2 te wonen en nam het kruideniersbedrijfje over. Samen kregen zij nog zes kinderen. Later stopte Gerrit met het kruideniersbedrijfje, hij werd weer boer. Hij liet aan het pand Maaslandse Dam een stal bouwen. In de zomer pachtte hij weiland van het oorspronkelijke land van zijn vader aan de Gaagweg te Schipluiden.

Het huis had de bijnaam "Villa Vangrail". Het gebeurde toen wel dat ter hoogte van dit huis een auto, komend uit de richting Maasland, de scherpe bocht nam, uit de bocht vloog en in de tuin van nr. 2 belandde. Hoeveel auto's hier de bocht te ruim namen is niet bekend. Ook niet bekend is, of het huis zelf als vangrail heeft gediend. Wel is nu nog zichtbaar dat de rijweg aan de kant van nr. 2 over een lengte van 25 meter een strook breder is dan de rest van de weg.

De vorm van de huidige bebouwing is afgeleid van het karakteristieke pand, dat in 1989 is gesloopt. De bouwer van het nieuwe huis heeft de oorspronkelijke situatie willen benaderen. Overigens staat op de voordeur nog steeds de naam "De Koning".



Even verderop kun je over een fietspad richting De Lier. Dit Kralingerpad is de oude spoorlijn naar De Lier-Poeldijk. Een kaarsrechte streep door de polder en al fietsend beland je al snel tussen de kassen, het Westland neemt hier het polderdecor van Maasland over.

De tweede wereldoorlog: wie zich verdiept in het verleden ontkomt er niet aan. De geallieerden hebben tijdens de bezetting ongeveer 600 bomaanvallen op Nederlands grondgebied uitgevoerd. Zo ook op de Maaslandse Dam. Op 4 april 1941 vloog een Engels vliegtuig vlakbij de spoortrambrug laag over, hij dropte 3 bommen, waarvan er 1 de trambrug licht beschadigde. De andere 2 misten doel. Een actie van geen strategische waarde.

Oostelijk van de Maaslandse Dam ligt nu het bouwrijp terrein met de gelijknamige werknaam. Deze bebouwing kan eindelijk na veel touwtrekken tussen diverse partijen gerealiseerd worden. De gemeente kocht hier tuinders uit en haalt nu inkomsten terug uit woningbouw.



Wie verder oostelijk van de Dam gaat, komt voor de Kwakelweg een koffiehuis tegen. Wanneer je hier op het terras zit, kijk je op 25 meter afstand tegen een dijk aan. Of eigenlijk kijk je er tegenop omdat het hoogteverschil zo'n 5 meter is. Dit is de oude spoordijk, tussen de Maaslandse Dam en Schipluiden. Het taluut verheft zich statig in het landschap. Hier is het goed wegdromen naar vroeger tijden, in gedachten zie je dat de stoomtram richting Schipluiden over de dijk puft, om daar over het monument van Midden Delfland te rijden; de oude spoorbrug. De realiteit is dat je hier over de oude spoordijk fietsers voorbij ziet komen, een leuk schouwspel, door het voornoemd hoogteverschil.

Auteur: Gert Schoneveld van de Historische Vereniging Maasland

Gebruikte bronnen:

- http://www.zoekenbel.nl

- niod.nl

- J. Moerman, Twee gezichten van... /8. Een pand aan de Maaslandse Dam 2

- mondelinge informatie: A. Aling

- H. van Buuren, "De Maaslandse Dam"