Streekhistorie: Geschiedenis van het toegangshek van de Keenenburg

Van 1779 tot 1918 heeft in Schipluiden aan de Singel tegenover de Hofbrug (Trapjesbrug) een hek gestaan, dat oorspronkelijk toegang verleende tot het kasteel Keenenburg. In 1918 werd het hek door de families Van Santen en Van Dorp verkocht aan de eigenaar van de villa Sonnenburch aan de Van der Oudermeulenlaan nr. 1 (hoek Rijksstraatweg) te Wassenaar. De villa is aan het eind van de jaren tachtig van de vorige eeuw gesloopt en vervangen door het huidige pand. Het hek is in Wassenaar gespaard gebleven. In het kader van de gesprekken over de Centrumontwikkeling van het dorp Schipluiden, met het doel de aantrekkelijkheid van de kern van dorp Schipluiden te verhogen, wordt onderzocht of een terugkeer van het toegangshek naar Schipluiden mogelijk is.

*Het oorspronkelijke toegangshek van de Keenenburg in Schipluiden staat nu in Wassenaar.

Foto Jacques Moerman 2016.

Over deze markante toegangspartij is uit bronnen en literatuur het volgende bekend:

Gemeentearchief Delft, Eerste Afdeling, nr. 45: 4e requestboek, f. 50v-51vs:

Geeft reverentelijk te kennen, Hermanus van Zwoll, Mr. Steen- en Beeldhouder binnen deese stad, dat hij tegenswoordig twee zeer zwaare pilasters voor de Heerlijkheid van Kenenburg moet verwerken en dat dezelve thans zijn leggende buyten de Kethelpoort deeser stad bij 't brandspuythuysje daar staande [de natuurstenen pilasters zijn waarschijnlijk per schip naar Delft vervoerd en moeten nu aan de waterkant verder bewerkt worden, waarvoor de beeldhouwer in dit stuk toestemming vraagt aan het stadbestuur.] En dat het suppliant zeer moeylijk zijn zoude en zeer zwaare kosten zoude veroorzaaken om dezelfde vandaar tot aan zijn huys [hij woonde aan de Oude Delft tussen de Nickersteeg en Breesteeg] te vervoeren; waer omme de suppliant zig bij deese tot Uwe Edele Groot Achtbare [burgemeester H. van der Goes] is keerende ootmoediglijk versoekende, dat Uwe Ed. Gr. Achtb. goedgunstig te gelieven te accordeeren, dat de suppliant deese twee aldaar leggende pylasters aldaar verder mag laten klaarmaken en bewerken. [...]

Het verzoek is door het stadsbestuur goedgekeurd op 19 september 1778.

Uit: L. van Ollefen, De Nederlandsche Stad- en Dorpbeschrijver, deel II. Amsterdam 1793, zie onder Sint Maartensrecht, p. 11 en 12:

'Voorheen kwam men op deeze plaats door een zwaare steenen poort, welke vóór den ingang aan den rijweg gesteld was, en die sedert de voorgemelde reparatie is weggebrooken, zijnde daar voor een fraai ijzeren hek gesteld, tusschen twee schoone blaauwe steenen pylasters; op ieder derzelven is een leeuw geplaatst, zittende op zijn achterste pooten, en houdende een wapenschild; op 't eene ziet men het wapen van Kenenburg, en op het andere dat van één der voorgaande Heeren bezitteren; [...]

Een deel van een kadasterkaartje uit 1817 met de toegangspartij van de Keenenburg tegenover de Hofbrug. De gracht van het kasteel is nog grotendeels intact.



Uit: A.J. van der Aa, Aardrijkskundig Woordenboek der Nederlanden. Zesde Deel. Gorinchem 1845, p. 370:

'Dit slot [Keenenburg] is in het jaar 1798 afgebroken, zijnde daarvan alleen nog het fraaije hek in goeden stand aanwezig; terwijl de vroegere boomgaarden en grachten, benevens de grond van het slot thans een aanzienlijk bosch uitmaken.'

Uit: Bulletin van den Nederlandschen Oudheidkundige Bond, 11e jg (1918), p. 190:

Schipluiden. Aan de vaart van Delft naar Schipluiden stond een hek van 1779 met hardsteenen pijlers, waarop schildhoudende leeuwen. Het was het enige overblijfsel van het (reeds in de 16de eeuw aanzienlijke) slot Keenenburg. Thans is het verkocht aan een particulier in Delft, die het naar zijn buiten in Gelderland laat overbrengen (?). [N.B. Dit laatste is niet doorgegaan; het hek verhuisde naar de villa Sonnenburch in Wassenaar, die werd gebruikt als Gereformeerd Weeshuis.] Pogingen van de Zuid-Hollandse Archeologische Commissie, die door de burgemeester gewaarschuwd was, mochten niet leiden tot het behoud te zijner plaatse van dit monument.'

Het toegangshek van de Keenenburg in Schipluiden, foto vóór 1918.

Het inrijhek

Het was Willem Hendrik van Steenberch die tussen 1769 en 1779 het woongedeelte van het kasteel had laten moderniseren en op het voorplein nieuwe stallen, een koetshuis, een tuinkamer en een tuinmanswoning had doen verrijzen. In deze renovatieslag werd dus ook de grote stenen ingangspoort vervangen door het sierlijk gesmede hek met de robuuste hekpijlers. De hardstenen pijlers hebben geprofileerde afdekplaten, waarop twee schilddragende, zittende leeuwen. De schilden tonen het wapen van het Huis Keenenburg met drie Franse lelies. De hekpijlers worden gesierd met hangende guirlandes met daarboven in een cartouche de naam Keen-en-burg. Aan de achterzijde staan de cijfers 17 en 79. Ter weerszijden van de pijlers staan twee natuurstenen wangstukken op een gemetselde voet. Het hek staat op een bakstenen boogbrug, met op de sluitstenen het jaartal 1750 en het alliantiewapen van Isaäk Larcher en Anna Maria van Raesfelt, die vanaf 1712 het kasteel bewoonden. De brug was dus ouder dan het hek. Aan de wegzijde van de brug staan twee gemetselde zuiltjes, bekroond met een sierlijke rechthoekige vaas. De brug is in 1966 gesloopt. En daarmee verdween ook deze tastbare herinnering aan deze schilderachtige ingangspartij. Het is toch wat pijnlijk om naar Wassenaar te moeten afreizen om dit Schipluidense hek te kunnen bewonderen. De naam Keenenburg op de hekpijlers is vervangen door De Sonnenburgh.

De Historische Vereniging Oud-Schipluiden ijvert ervoor dat het hek, na 100 jaar afwezigheid, in 2018 weer in Schipluiden te bewonderen valt.

Auteur: Jacques Moerman, voorzitter van de Historische Vereniging Oud-Schipluiden

Wegens een technische storing is de Streekhistorie deze week later verschenen dan gebruikelijk. Excuses voor het ongemak.