Streekhistorie: Het verleden van de Maaslandse Dam

Maaslandsche Dam wordt genoemd op een kaart uit 1753, nabij Maasland, op de plaats waar de Westgaag, de Oostgaag en de Zuidgaag samenkomen. Deze dam werd ook wel Hinderdam genoemd, hij verhinderde een directe doorstroming van het water tussen de Westgaag en de Oostgaag.

Hiermee is meteen de plaats op de kaart aangegeven van de Maaslandse Dam. De grenzen ervan zijn rekbaar want er staat nergens een naambord 'Maaslandse Dam'. Wij beperken ons voor dit artikel tot de plaats van het voormalig emplacement van de Westlandsche Stoomtramweg Maatschappij, de WSM, en de nabije ruimte daaromheen.

Dit emplacement was de spoorverbinding in de richtingen Poeldijk, Maassluis en Delft. Het was een dynamische plek. Net als tegenwoordig. Wanneer je nu de ruimte van de Maaslandse Dam binnenrijdt, gaat de maximum toegestane snelheid van 60 km/u naar 30 km/u. Niet voor niets, want het is er overdag druk; er kruisen fietsers en door de scherpe slinger is de weg onoverzichtelijk. En ondertussen waan je je op een racecircuit vanwege de scherpe en schuin liggende bochten.

Het emplacement van de Maaslandse Dam wordt begin vorige eeuw in gebruik genomen. Het gedeelte tussen Poeldijk en Naaldwijk was geopend in 1883. In 1907 wordt het traject Naaldwijk-Maaslandse Dam geopend. De bedrijvigheid op de Dam valt dan nog erg mee want Maaslandse Dam "is een doodpunt" stond er te lezen in de Residentiebode. Een eindpunt, want de lijnen Maassluis en Delft waren er nog niet. Een paar jaar later worden betonnen spoorbruggen geplaatst over de Westgaag en de Zuidgaag. De brug over de Westgaag is nu een smalle fietsersbrug; onlangs weer vernieuwd en geen sporen meer van de originele spoorbrug. De brug over de Zuidgaag is een markante plek van de Maaslandse Dam, het is nu de plek waar 's zomers veel fietsers stoppen. En de ijscoman doet er goede zaken. De betonnen basisconstructie is aan weerszijden van de brug nog goed te zien.



Emplacement van de Maaslandse Dam, 1927. (uit 'Rook waait over het Westland', blz. 177)



Luchtfoto Maaslandse Dam, 2016. (wikipedia)

Laten we eens kijken naar de emplacement tekening van de Maaslandse Dam. (Let op de noordpijl) Daar zien we een driehoek van rails die bestaat uit gelijke bogen. Door middel van een wissel vlak voor elke boog, kon de rijrichting van de tram worden bepaald. Met de satellietfoto ernaast, zien we meteen de gelijkenis. De noordelijke boog is nu fietspad, de uitloper van het Kralingerpad. Wanneer je daar nu overheen fietst, volg je de kromming van het spoor zoals dat er eens lag. Het 'spoor' is nog in takt. De oostelijke boog ligt er ook nog net zo. Waarschijnlijk een paar meter lager dan toen. Deze boog is ook fietspad en volgt de hoger gelegen grond van het voormalig emplacement. Fietsend is deze boogvorm net zo goed te herkennen als de vorige.

Rijdend met de auto, vanuit alle drie de richtingen, zie je het massief van het emplacement al van ver gemarkeerd door een grote groep bomen, die vanuit de lucht gezien meteen als een driehoek in het oog valt. Ook langszij rijdend door de Zuidgaag is met enige inbeelding voor te stellen hoe het er daar in de eerste helft van de vorige eeuw aan toe ging. Op de plaats van de westelijke boog is nu een rechte lijn, getekend door groene bosschage. Daar is de boogvorm niet meer te herkennen. Je kunt er alleen met wat moeite wandelen over onverhard terrein. Tot 1917 was die situatie te vergelijken met nu. Er waren geen rails aan die westelijke kant; de tram Naaldwijk - Maassluis moest rangeren met behulp van de twee tot dan toe bestaande bogen. Een hele klus, passen en meten, want een trein kon wel uit 20 wagons bestaan. In 1917 is toen de derde boog gerealiseerd en was het tijdrovende rangeren verleden tijd. In datzelfde jaar werd het emplacement elektrisch verlicht.

In 1939 kon men op de Maaslandse Dam getuige zijn van de wilde rit van een Stoomtram. Een jonge onervaren machinist was bij Den Hoorn van zijn rijdende locomotief gesprongen om even een wissel om te gooien. Hij struikelde en had het nakijken. De onbemande locomotief reed verder, richting Maaslandse Dam. Met alle communicatie die voorhanden was, werden zoveel mogelijk locaties ingeseind. Ver voorbij de Dam is hij tot stilstand gebracht. De loc was, met lage snelheid, het hele Westland door gereden tot hij bij Poeldijk getemd is door iemand die vanaf een rijdende autobus op de loc was gesprongen. Een gewaagd kunststukje. De rit is daardoor zonder schade geëindigd.

De Maaslandse Dam is ruim 60 jaar in gebruik geweest als spoorweg emplacement.

De lijn Maaslandse Dam - Delft werd op 1 oktober 1912 geopend. Tot 1925 heeft er op deze lijn evenals op de lijn tussen Poeldijk en Maaslandse Dam, personenvervoer plaatsgevonden. Daarna zijn de lijnen tot 1968 gebruikt voor het vervoer van goederen, met name veilingproducten en kolen voor verwarming van de kassen.

Auteur: Gert Schoneveld van de Historische Vereniging Maasland

Bronnen:

• Reproduktie wandkaart Midden Delfland 1753 Westlands Archief.
• Rook waait over het Westland: De Westlandse Stoomtram, het Delflandspoor en de Westlanders, 1881 - 1970, H. van Lith.
• Wikipedia
• tweegezichten.middendelfland.net