Streekhistorie: Duitsers komen stemmen op zee

Na het winnen van de Duitse verkiezingen in november 1932 werd Hitler op 30 januari 1933 door de rijkspresident, Paul von Hindenburg, benoemd tot rijkskanselier. Von Hindenburg was op dat moment 85 jaar en ziek en hij kwam op 2 augustus 1934 te overlijden.

De dag erna voegde Hitler de bevoegdheden van het ambt van rijkspresident bij die van zijn eigen ambt als rijkskanselier. Kennelijk durfden de nazi's het niet aan om dit zonder enige volksraadpleging te doen en daarom werd er op zondag 19 augustus 1934 een verkiezing, eigenlijk een referendum, georganiseerd over de vraag of Hitler tegelijkertijd rijkspresident en rijkskanselier kon zijn.

De Duitsers die in Nederland woonden mochten ook stemmen en uit de omgeving van Amsterdam konden ze met speciale treinen naar Wesel, net over de grens bij Emmerich. Duitsers uit de omgeving van Rotterdam en Den Haag konden stemmen aan boord van het motorschip CORDILLERA dat speciaal hiervoor Hoek van Holland zou aanlopen. Overigens was er voor andere landen in Europa een soortgelijke oplossing bedacht.

Inscheping op de CORDILLERA. Ondanks dat de gangway (loopplank) nogal steil ligt komt men toch met vaandels omhoog aan boord. Diverse mensen brengen de Hitlergroet. Foto uit 'Ons Zuiden'; collectie Henk van der Lugt

De CORDILLERA en het zusterschip CARIBIA waren in 1933 in de vaart gebracht door de Hamburg-America Line (HAPAG) en voeren in een lijndienst tussen West-Europa en het Caribisch gebied waarbij Rotterdam toen niet werd aangelopen. Op 19 augustus 1934 om 13:50 kwam de CORDILLERA uit Hamburg in Hoek van Holland aan en meerde aan de Fruitsteiger.

Een kleine tweeduizend Duitsers, die met speciale treinen waren aangevoerd, stonden toen al te wachten want het schip arriveerde een paar uur later dan verwacht. De stemmers hadden van tevoren een plaats moeten bespreken waarna zij van het consulaat een reisbiljet en een stembewijs hadden ontvangen. Bovendien moesten zij hun paspoort meebrengen.

De CORDILLERA aan de Fruitsteiger in Hoek van Holland. Krantenfoto uit de Nieuwe Tilburgsche Courant van 20 augustus 1934

Om de voorkomen dat er 'vreemdelingen', bijvoorbeeld pers, aan boord gingen werd er streng gecontroleerd bij de inscheping. Dit nam daardoor nogal wat tijd in beslag en pas om 16:35 vertrok het schip naar zee. Eenmaal buiten de Nederlandse territoriale wateren konden de Duitsers hun stemplicht vervullen en ook dit duurde langer dan men had verwacht want pas om 20:25 kwam de CORDILLERA weer in Hoek van Holland aan waar de 'passagiers' weer werden ontscheept. Het schip vertrok hierna om 23:15 naar Antwerpen, de volgende reguliere aanloophaven.

Mede door de aanwezigheid van enige muziekkorpsen was de stemming aan boord zeer vrolijk en er werd geregeld lustig gezongen. Na afloop van de stemming werden het Horst Wessellied en het Duitse volkslied gezongen en werd er een telegram van hulde naar Hitler gestuurd. Van de 1.901 uitgebrachte stemmen waren er 1.790 (94,2%) voor, 88 (4,6%) tegen en 23 (1,2%) ongeldig. De totale Duitse einduitslag was 89% voor, 9% tegen en 2% ongeldig.

De CORDILLERA op volle zee. Foto; collectie Henk van der Lugt, fotograaf onbekend

Men kan zich afvragen of het veel zin heeft gehad om op deze manier Duitsers die in het buitenland woonden de gelegenheid te geven om te stemmen. Op een totaal van ruim 43 miljoen uitgebrachte stemmen maakten die 1.901 immers niet veel uit en in het Duitsland van toen zorgden de nazi's er door intimidatie toch wel voor dat een ruime meerderheid voor stemde.

Mogelijk kwam er ook een propaganda element om de hoek kijken en wilden de Duitsers laten zien waartoe ze op korte termijn organisatorisch in staat waren? Zo speelde Hoek van Holland een bescheiden rol bij deze Duitse verkiezingen waarbij Hitler de absolute macht in Duitsland kreeg.

Bronvermelding:

• Diverse kranten
• Boek 'Great Passenger Ships of the World' deel 3, door Arnold Kludas
• Archief Henk van der Lugt

Auteur: Henk van der Lugt van het Historisch Genootschap Hoek van Holland