Streekhistorie: De Bospolder in Honselersdijk

De waterhuishouding van het Westland werd in de Middeleeuwen op een natuurlijke manier gereguleerd. Dat betekende dat het land hoog genoeg gelegen was om het regenwater via kreken en riviertjes op de Maas te laten afwateren. In de 11de eeuw begon dit te veranderen omdat door een intensiever grondgebruik de bodem begon in te klinken. Dit, in combinatie met een zeespiegelstijging die al enkele eeuwen aan de gang was, was de oorzaak dat er in de 12de eeuw twee ernstige overstromingsrampen plaatsvonden. Via de Gantel stroomde er veel zeewater het Westland binnen. Om deze watervloed te beteugelen ging men vanaf het eind van de 12de eeuw de Gantel bedijken. Er werd een lengtebedijking aangelegd om de Gantel ook bij hoog water in haar bedding te houden.

Opgegraven fundament van de watermolen van de Bospolder

De noordelijke Ganteldijk vinden we terug in het tracé van de Poeldijkseweg, Monsterseweg, Voorstraat en Wateringseweg. De zuidelijke Ganteldijk liep vanaf de Naaldwijkse Hoge Geest, schuin door de Bospolder naar de Dijkstraat, de Endeldijk en de Mariëndijk. Bij het bedijken van het stroomgebied van de Gantel tussen 's-Gravenzande en Wateringen is in de 13de eeuw het gebied ontstaan dat nu de Bospolder wordt genoemd. Toen was er echter nog sprake van een binnendijks en buitendijks gebied. De Ganteldijk liep namelijk vanaf de Zwartendijk, ongeveer via het tracé van de Dortlaan naar de Dijkstraat in Honselersdijk. Op oude kaarten is dit dijklichaam nog te zien. Een windmolen in de nabijheid van de Zwartendijk maalde het overtollige water in de Gantel. In het gebied lagen verschillende boerderijen, o.a. de Hoge en Lage Doortoge. Deze namen zijn waarschijnlijk een verbastering van 'doortocht' en zijn een aanwijzing voor een doorwaadbare plaats die ter hoogte van de genoemde boerderijen in de Gantel lag.

Frederik Hendrik stichter van de Bospolder

In 1612 kwam het gebied in bezit van Frederik Hendrik, hij kocht het oude kasteel van de Heren van Naaldwijk, dat zich bevond in Honselersdijk, met de bijbehorende landerijen. In de loop van de 17de eeuw liet Frederik Hendrik het kasteel verbouwen tot het prachtige paleis Huis Honselersdijk. Het gebied rondom het Huis werd ingericht met tuinen, waardoor de infrastructuur helemaal veranderde. In 1638 werd een rechthoekig gebied aangelegd omgeven door nieuw gegraven sloten, met de namen het Lopende Gat en de Bossloot. Dit werd een aparte polder, waarin nu ook het buitendijkse gebied langs de Gantel werd opgenomen. In het westelijk deel van deze nieuw gevormde polder liet Frederik Hendrik bos aanplanten, dit is de reden dat het gebied de Bospolder werd genoemd.

Langs dit soort smalle paden kreeg men toegang tot de tuinbouwbedrijven in de Bospolder

Op oude landkaarten is te zien dat de Bospolder werd aangelegd dwars door de oude historische structuren heen. De polder was oorspronkelijk 140 hectare groot en had als grens ten noorden, de Gantel, ten westen en oosten de beide genoemde vaarten en ten zuiden de Dijkweg tussen Naaldwijk en Honselersdijk. Voor de waterhuishouding werd een nieuwe molen gebouwd die stond aan de Bossloot op de plaats waar nu de Bosweg loopt. Deze molen werd in 1928 afgebroken en vervangen door een gemaal dat stond aan de Nieuweweg. Fundamenten van de oude watermolen zijn in 1997 nog blootgelegd tijdens werkzaamheden ten behoeve van de meubelboulevard en de aanleg van de Bosweg. Wat er nu nog rest van de Bospolder is een gebied van ongeveer 70 hectare.

Boeren en tuinders in de Bospolder

In de Bospolder stonden twee boerderijen, de Hoge en Lage Doortoge. De Lage Doortoge is omstreeks 1790 afgebroken, waarschijnlijk nadat die was afgebrand. De Hoge Doortoge met een omvang van 50 hectare, werd in 1856 in tweeën gedeeld. De naam van de boerderij werd toen veranderd in Bouwlust met als eigenaar Louw van der Klugt. Voor het nieuw gevormde deel werd vooraan in de Bospolder een nieuwe woning gebouwd.

Langs dit soort smalle bruggetjes kreeg men toegang tot de tuinbouwbedrijven in de Bospolder

In 1890 werd Bouwlust publiek verkocht en begon de versnippering. Na 1910 werd ook de andere boerderij verkocht en werden in de Bospolder steeds meer tuinbouwbedrijven gesticht. In 1930 was de gehele Bospolder veranderd in een tuinbouwgebied met 62 bedrijven, die vaak klein waren en een moeilijke vorm hadden omdat het gebied doorsneden werd met talloze vaarsloten die nog dateerden uit de Middeleeuwen. Langs de sloten liepen voetpaden van kool-as, die door planken en bruggetjes met elkaar verbonden waren. Deze situatie was zeer ongeschikt om efficiënt tuinbouw te bedrijven.

In 1964 werd de polder ontsloten door het dempen van sloten en het aanleggen van wegen. Elk bedrijf was daarna per auto bereikbaar over nog smalle wegen. De onlogische verkaveling bleef een probleem en ook het transport vroeg steeds meer ruimte. Daarom begon men in 1998 met de herstructurering van het gebied. Bedrijven werden samengevoegd en er werd een nieuwe weg aangelegd die het mogelijk maakte om naar de Zwartendijk en Poeldijk te rijden. Van de oorspronkelijke 62 bedrijven waren er na de reconstructie van 1998 nog twaalf over en dit aantal zal in de toekomst waarschijnlijk nog kleiner worden.



Auteur: Ton Immerzeel van het Westlands Museum, met dank aan Nico 't Hoen