Inventarisering en profilering Westlandse kerkgebouwen

Het Westlandse college van B en W heeft donderdag een zogeheten kerkenvisie naar de gemeenteraad gestuurd. Het begrip visie moet in dit stadium vooral nog als inventarisatie en profilering worden opgevat. Het is een nulmeting en biedt een overzicht van de kerkgebouwen en de ontwikkelingen binnen de kerken.

De kerkenvisie is tot stand gekomen op basis van gesprekken met eigenaren en gebruikers van de verschillende kerken in de gemeente. “De kerken vertegenwoordigen een belangrijke functie in onze gemeenschap. Naast de religieuze en sociaal maatschappelijke functie zijn kerken vaak beeldbepalend in de omgeving en/of ze vertegenwoordigen een belangrijke cultuurhistorische waarde”, aldus de gemeente.

"De kerken hebben te maken met een terugloop van bezoekers, vergrijzing en de opgave van verduurzaming. De kerkenvisie maakt het mogelijk om met eigenaren en betrokkenen te anticiperen op komende veranderingen ten aanzien van functie, gebruik en eigendom van de kerkgebouwen. Hiermee voorkomen we leegstand. Denk bijvoorbeeld aan multifunctioneel gebruik of herbestemming. Het sluiten/afstoten van kerkgebouwen biedt kansen. Een transformatie naar een multifunctioneel centrum zorgt ervoor dat het publieke karakter behouden blijft en het kerkgebouw ook in de toekomst een gemeenschapsfunctie blijft vervullen."

Aanleiding

In 2018 startte de landelijke overheid De Nationale Kerkenaanpak: een programma vanuit het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, met als doel een toekomstperspectief te ontwikkelen voor het religieuze erfgoed in Nederland. De Nationale Kerkenaanpak stimuleert gemeentes beleid te maken om de toekomst van kerkgebouwen te waarborgen, door een lokale kerkenvisie op te stellen. In 2022 is subsidie toegekend voor het opstellen van een Kerkenvisie gemeente Westland.

Introductie

Als introductie van de ruim honderd pagina’s omvattende, rijk geïllustreerde kerkenvisie schrijft wethouder Carlieke van Staalduinen: “De gemeente Westland kent vele kerkgebouwen, elk met een eigen geschiedenis en verhaal. Soms zijn het Rijksmonumenten of gemeentelijke monumenten of hebben ze geen monumentale status. Ze vormen veelal het architectonische hart in de kernen. De oudste kerken hebben hun oorsprong in de 13e tot de 15e eeuw. Denk aan de Oude Kerk in Naaldwijk (ca. 1350) of de Domkerk in De Lier (1440-1460). Ze hebben branden en plunderingen doorstaan. Altijd werden ze weer opgebouwd of gerestaureerd. De meeste kerken zijn gebouwd in de 20ste eeuw en zelfs na de Tweede Wereldoorlog zoals de Dorpskerk in Maasdijk (1952). Veel kerken worden nog gebruikt voor de erediensten. Een aantal kerken biedt al ruimte aan andere functies.”

53 gebouwen

Het boekwerk omvat profielen van in totaal 53 kerkgebouwen, waarvan er inmiddels 12 een andere functie vervullen, zoals bijvoorbeeld De Kandelaar aan de Verdilaan in Naaldwijk dat nu als gezondheidscentrum fungeert, met onder meer een huisartsenpraktijk en een apotheek. Van de kerken hebben er 9 de status van rijksmonument en 12 zijn gemeentelijk monument. De kerkenvisie geeft een overzicht van alle kerkgebouwen in het Westland. Voor het verkrijgen van een goed beeld zijn alle kerkgebouwen bezocht en zijn gesprekken gevoerd met de eigenaren en beheerders.

Scheiding kerk en staat

In 2023 is een startbijeenkomst gehouden met alle betrokken partijen en gedurende dat jaar zijn gesprekken gevoerd met alle kerkgenootschappen en het erfgoedveld. Deze gesprekken zijn de basis van de uitspraken die in de visie worden gedaan. Er is gesproken over het huidige gebruik en nevenactiviteiten, over de geschiedenis van de kerken en de bouwkundige staat. "Het hele proces van het opstellen van de Kerkenvisie heeft verbindend gewerkt", aldus het college van B en W.
De rol van de gemeente ten opzichte van de kerkgenootschappen in het Westland is beperkt, vanwege de scheiding van kerk en staat. De gemeente kan geen beslissing nemen over de kerken. Op dit moment staan binnen Westland geen kerkgebouwen leeg. De gemeente wil nevengebruik stimuleren door mee te werken aan het (cultureel maatschappelijk) gebruik van kerkengebouwen en door (incidentele) evenementen toe te staan. Als sluiting en afstoting aan de orde komt, is het aan kerkbesturen om een beslissing te nemen en keuzes te maken in het transformatieproces, aldus het college.

Het is nu aan de gemeenteraad om aan te geven welke eventuele acties men zou willen ten aanzien van de toekomst van de kerkgebouwen in Westland.