Streekhistorie: Het zomerhuis van de Commanderij in Maasland

In 2016 is het 775 jaar geleden dat de Commanderij van de Duitsche Orde zich in Maasland vestigde. Maasland zal dit feit herdenken door diverse activiteiten. Er zal een historisch jaarboek verschijnen geheel gewijd aan de Duitsche Orde en museum De Schilpen maakt een tentoonstelling.

Verscholen tussen de Commandeurskade, de Plantage en de Oude kerk ligt een prachtig gerestaureerd zestiende-eeuws huis. Ooit behoorde dit huis tot het gebouwencomplex van de Commanderij van de Duitsche Orde in Maasland. De Duitsche Orde is een geestelijke ridderorde, gesticht in de middeleeuwen, met als doel de verzorging van zieken en armen. Door schenking van het patronaatsrecht (onder andere het benoemen van de pastoor) van de Maaslandse kerk door graaf Willem II en het overdragen van alle goederen van Dirc van Coudenhoven en zijn vrouw Hadewijch, verkreeg de Orde hier in het midden van de dertiende eeuw een omvangrijk bezit. De Orde verbleef eerst in een vestiging in de Oude Campspolder aan de Herenlaan, maar in 1365 werd de commanderij overgeplaatst naar het centrum van het dorp bij de kerk. Van de eens zo indrukwekkende Commanderij is niet veel overgebleven. Het hoofdgebouw werd rond 1720 afgebroken, alleen het 'zomerhuis of tuindershuis' staat er nog.

Rond 1556 werd dit zomerhuis gebouwd. Kort na zijn benoeming tot commandeur van Maasland liet Jasper van Egmond van Merestein dit huis bouwen ten zuiden van de Commanderij, op circa twintig meter afstand van het hoofdgebouw.

Aangenomen wordt dat Jasper van Egmond het huis liet bouwen als gastverblijf voor zijn moeder Anna van Almonde. Er heeft namelijk aan de westzijde van het huis een gevelsteen ingemetseld gezeten met het wapen van Almonde erop. In 1555 was Jaspers vader overleden en sindsdien zou zijn moeder Anna hier vaak verblijven. Anna heeft hier slechts korte tijd kunnen vertoeven. Zij overleed in 1561.

Na de dood van Anna van Almonde nam de plaatselijke pastoor het huis in gebruik. Deze heeft er ook niet lang gewoond, want in 1564 kocht de commandeur een huis ten behoeve van de pastoor achter de kerk, ongeveer ter plaatse van de huidige pastorie.

In de achttiende eeuw werd het zomerhuis ook wel aangeduid met 'tuijnmanshuis'. Uit schriftelijke bronnen is bekend dat het huis met het aangrenzende land in die tijd door de Duitsche Orde werd verhuurd. Van 1834 tot 1970 heeft de tuindersfamilie Van Uffelen hier gewoond. De gemeente had op deze grond inmiddels plannen voor een nieuwe woonwijk ontwikkeld, in 1968 werden de huizen aan de Plantage opgeleverd. De straatnaam Plantage herinnert aan de oude boomgaard die hier gelegen heeft. Gelukkig kon het oude huis blijven staan en gerestaureerd worden.





In de loop der eeuwen heeft het huis diverse verbouwingen ondergaan. De bovenverdieping van het rechterdeel van het huis was oorspronkelijk hoger, maar werd verlaagd en is zo gebleven. De traptoren, om de verdieping te bereiken, is in 1912 afgebroken. Er is een klein stukje opnieuw opgemetseld. Het lagere deel van het huis is later aangebouwd. Van het huis zijn door diverse kunstenaars in de loop der tijd mooie tekeningen gemaakt en zodoende kunnen wij een goed beeld krijgen van dit bijzondere huis. Voor een totaalbeeld van het complex van de Duitsche Orde geeft de kaart die Jan Janz. Potter maakte in 1570 een prachtig beeld.



WOS.nl is een samenwerking aangegaan met historische werkgroepen en verenigingen in de regio. In navolging daarvan is deze rubriek ontstaan. Reacties kun je mailen naar bas@wos.nl